Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 81

81
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Róbert A. Stefánsson og Menja von Schmalensee
Náttúrustofa Vesturlands
Náttúrustofa Vesturlands var stofn-
uð árið 1998 en starfssvæði hennar
nær yfir gamla Vesturlandskjör-
dæmi, frá Hvalfirði í suðri að Gils-
firði í norðri. Við setningu laga nr.
60/1992 um Náttúrufræðistofnun
Íslands og náttúrustofur var gert
ráð fyrir að öll sveitarfélög á starfs-
svæðinu tækju þátt í rekstri við-
komandi náttúrustofu en sú þróun
hefur yfirleitt gengið hægt. Stykkis-
hólmsbær er eina sveitarfélagið
sem kemur að rekstri Náttúrustofu
Vesturlands. Stofan er eign bæjarins
en rekin með aðstoð ríkisins eins og
aðrar náttúrustofur.
Náttúrustofa Vesturlands er í
ráðhúsi Stykkishólmsbæjar, Hafnar-
götu 3. Þar er skrifstofuaðstaða
og rannsóknarstofur, annars vegar
fyrir erfða- og örverurannsóknir en
hins vegar fyrir krufningar og aðrar
athuganir á dýrum.
Fyrsti forstöðumaður Náttúru-
stofu Vesturlands var ráðinn árið
1999 en starfsemin komst þó ekki
á skrið fyrr en árið 2001 og hefur
vaxið mikið síðan. Starfsemin hefur
mótast af umhverfi stofunnar og
sérþekkingu starfsfólks. Rannsóknir
hafa verið undirstaðan en umhverfis-
mál og almenningsfræðsla einnig
skipað veglegan sess.
Rannsóknir hafa einkum beinst
að landspendýrum og fuglum. Af
einstökum viðfangsefnum rann-
sókna hefur minkur verið lang-
stærsta verkefnið. Minkurinn er
álitinn ágeng tegund og er því
mikilvægt að stunda á honum
rannsóknir sem meðal annars geta
nýst til betri stjórnunar stofnsins.
Minkarannsóknir Náttúrustofunnar
hafa komið inn á marga þætti en
þeim má skipta gróflega í tvennt: a)
Atferli einstaklinga – rannsóknir sem
miða að því að skilja landnotkun,
virknimynstur, félagskerfi og mök-
unarkerfi minksins. b) Stofngerð
og stofnstjórnun – rannsóknir sem
beinast að því að auka skilning á
uppbyggingu stofnsins (stofnstærð,
aldursdreifing, vanhöld, kynjahlut-
fall, frjósemi o.fl.) og þeim þáttum
sem stjórna stærð hans. Minkarann-
sóknir náttúrustofunnar hafa verið
unnar í samvinnu við Pál Hersteins-
son, prófessor við Háskóla Íslands,
en auk þeirra hefur Náttúrustofan
komið lítillega að rannsóknum á
refum og hagamúsum.
Af einstökum fuglarannsóknum
hafa verið fyrirferðarmestar ann-
ars vegar vöktun og rannsóknir á
haförnum, í samvinnu við Nátt-
úrufræðistofnun Íslands, Háskóla
Íslands, Náttúrustofu Vestfjarða
og fuglaáhugamenn, og hins vegar
rannsóknir á þróun útbreiðslu gló-
kolls á Vesturlandi en Náttúrustof-
an hefur einnig komið að vöktun
rjúpnastofnsins og vetrarfuglum,
verkefnum sem eru í umsjón Nátt-
úrufræðistofnunar Íslands.
Meðal annarra rannsókna eru
úttekt á dreifingu og styrk gerla-
mengunar vegna skólplosunar við
þéttbýlisstaði á Snæfellsnesi og
úttekt og ráðgjöf varðandi ágengar
plöntutegundir í landi Stykkis-
hólmsbæjar.
Stjórnendur Náttúrustofu Vest-
urlands telja almenningsfræðslu
1. mynd. Forvitinn minkur í Þjóðgarðinum Snæfellsjökli. Rannsóknir á mink hafa verið
eitt af meginverkefnum Náttúrustofunnar. Ljósm.: Sigrún Bjarnadóttir.
2. mynd. Tófuyrðlingur. Náttúrustofan hefur
vaktað ábúð refagrenja í Þjóðgarðinum
Snæfellsjökli. Ljósm.: Róbert A. Stefánsson.