Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 19

19
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
um Torfajökulssvæðið, eitt mesta
jarðhitasvæði landsins, og þar er
vinsælasta langa gönguleið lands-
ins, Laugavegurinn, milli Land-
mannalauga og Þórsmerkur. Þar
eru einnig gönguleiðir sem njóta
sívaxandi vinsælda, t.d. Strútsstíg-
ur (Álftavötn, Strútur, Hvanngil)
og gönguleiðin frá Langasjó, um
Fögrufjöll, Sveinstind, Skælinga,
Eldgjá og að Lambaskarðshólum.
Uppi eru hugmyndir um að tengja
gönguleiðir á Fjallabakssvæðinu og
Síðuvatnasvæðinu með kláfferju
eða göngubrú yfir Skaftá en við
það myndu opnast enn frekari
möguleikar á nýjum gönguleiðum.
Má þar nefna leiðina frá Langasjó í
Eldgjá og Laka, þaðan yfir í Núps-
staðarskóg og jafnvel alla leið í
Skaftafell. Lakasvæðið er í nokkurs
konar landfræðilegri miðju slíks
göngusvæðis og ef ætlunin er að
nýta þennan hluta suðurhálendis-
ins undir gönguferðir á víðernum
er mikilvægt að þar þróist ekki
fjöldaferðamennska sem byggist á
hraðskreiðri bílaumferð.
Öll landnotkun hefur í för með
sér óhjákvæmilegar breytingar á
umhverfinu. Hve miklar þær breyt-
ingar verða er hins vegar í okkar
höndum. Líkan um mörk viðunandi
breytinga, sem hannað var samhliða
undirbúningi að stofnun og skipu-
lagningu Bob Marshall-þjóðgarðs-
ins í Bandaríkjunum,28 hefur gefið
góða raun við skipulagningu ferða-
mannasvæða. Samkvæmt líkaninu
eru niðurstöður rannsókna kynntar
fyrir hagsmunaaðilum og þeir síðan
fengnir til að kortleggja hugmyndir
sínar um landnýtingu og leggja
fram rökstuðning fyrir því að nýta
beri landið á einn hátt frekar en
annan. Grundvallarforsenda líkans-
ins felst í því að ólíkir hagsmuna-
aðilar nái að lokum samkomulagi
um meginatriði í skipulagningu
svæðis. Við gerð landnýtingaráætl-
unar ferðamennsku á hálendi Ís-
lands verður stuðst við líkanið um
mörk viðunandi breytinga til að
finna viðunandi mörk allra hags-
munaaðila.
Skipulagsmál eru flókið ferli þar
sem hagsmunir margra aðila togast
á og taka þarf tillit til fjölbreytilegra
sjónarmiða. Hér að framan hefur
verið lýst aðferðafræði sem notuð
er við skipulagningu víðerna og
friðaðra svæða erlendis og hvernig
gerð var tilraun til að beita þess-
um aðferðum á Lakasvæðinu. Í
ljósi niðurstaðna rannsóknarinnar
við Laka hefur verið samin áætlun
um sams konar rannsókn á öllu
suðurhálendi Íslands sem hefur að
markmiði að leggja grunn að land-
nýtingaráætlun fyrir ferðamennsku
á þessu mikilvæga en jafnframt
viðkvæma svæði. Það er ósk okkar,
sem stöndum að rannsóknunum
sem hér eru kynntar, að þær geti
hjálpað skipulagsyfirvöldum við
að móta stefnu um nýtingu hálend-
isins til hagsældar fyrir heimamenn,
náttúruna, ferðaþjónustuna og þá
ferðamenn sem vilja njóta þess að
ferðast um stórbrotna náttúru.
Summary
The Icelandic Highlands – a
Resource for Recreation and
Tourism
The number of tourists visiting Iceland
has increased significantly during the
last two decades and many of them visit
the Highlands. The main attraction is
undisturbed nature, wilderness and
solitude. Increased tourism requires bet-
ter infrastructure such as roads and ac-
commodation. However, more construc-
tions and more people can limit or
impair the wilderness experience which
tourists may be seeking, in addition to
the increased possibility of collisions
between different groups. With good
planning and clear goals this can be
prevented and in North-America meth-
ods have been developed for that pur-
pose. The suitability of these methods
for Icelandic conditions was tested in
the Laki district during the summer
2007 and the results are reported here.
The number of tourists visiting the area
was assessed by counting the cars enter-
ing the area. At the same time question-
naires were distributed to tourists and
interviews were taken which reflected
the interviewees’ nationality, age distri-
bution, travel patterns, and attitude to
nature, service, roads, tourists’ behav-
iour etc. In addition interviews were
conducted with stakeholders from the
tourist industry and they were asked
how the Laki area should be developed
to serve best their interests. The pressure
on the land was also estimated, but the
Laki area lies at some 500 m above sea
level with volcanic soil and arctic vege-
tation both of which make it very sensi-
tive to tourists’ impact.
Tourists at Laki come mainly from
Central and Western Europe and they
are satisfied with their visit to Laki.
They are content with the roads and
only a few notice the damage the tour-
ists do to the land. A survey of the trails
in the area showed on the other hand
that the impact on the land is already
substantial and better infrastructure is
required to prevent further damage.
Some improvements on infrastructure
were made during the summer 2007. A
wooden viewing platform was erected
at the crater Tjarnargígur, trails were
repaired and water toilets and picnic
tables were added. This keeps visitors
on the trails and reduces trampling so
that the moss on the craters is less dam-
aged. The authors conclude that the
ideology and methods that are intro-
duced in the paper should be useful
when planning tourism in the Icelandic
Highlands.