Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 49

49
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
hefur farið hægt fækkandi á Bret-
landseyjum (um 3% á ári sl. tíu ár)
en ekki er fulljóst hvað veldur.31,32
Í austanverðri Norður-Ameríku
er fylgni milli nýtingar frumbyggja
og stærðar æðarstofna. Æðarfugli
fór lengi fækkandi víðast hvar á
Grænlandi, nema í norðausturhluta
landsins.8,33 Var ofveiði kennt um
fækkun, enda var stofninn fljótur að
ná sér á strik eftir að veiðitímabilið
var stytt og fræðsla fyrir grænlenska
veiðimenn aukin.34 Varpstofninn
í Labrador á sér svipaða sögu:
hann stækkaði (13–23%, mismun-
andi eftir varpsvæðum) 1998–2003
í kjölfar hertra veiðireglna og auk-
innar fræðslu fyrir frumbyggja.22
Æðarfuglum fækkaði undir lok 20.
aldar við norðurstrendur Rússlands,
strendur Alaska og á Belcher-eyjum
í Hudsonflóa.17,28,35 Ekki eru í öllum
tilfellum skýringar á reiðum hönd-
um, en m.a. er bent á fjöldadauðs-
föll í kjölfar þess að vakir í hafís, þar
4. mynd. Æðarkóngur, Somateria spectabilis, bliki. – King Eider male. Ljósm./Photo: Daníel Bergmann.
sem fuglarnir hafast við á vetrum,
hafa horfið.28
Æðarkóngur
Æðarkóngur (4. mynd) heldur sig á
afskekktum svæðum árið um kring;
upplýsingar um hann eru því tak-
markaðar og torveldar það ákvarð-
anatöku um verndun. Æðarkóngum
hefur fækkað bæði í Evrasíu og
Norður-Ameríku.36 Stofnstærð á
Grænlandi takmarkast nokkuð af
dauðsföllum að vetri (janúar–febrúar)
vegna skotveiða eða drukknunar
í netum.37 Æðarkóngum fækkaði
í Beaufort-hafi (Íshafið norður af
Norðvestur-Kanada og Alaska) úr
800 þúsund fuglum 197529 niður í
350 þúsund fugla 1995, eða um 3,9%
á ári.35 Svipaða sögu er að segja frá
Norðvestur-Kanada.38 Æðarkóngar
drepast stundum í frosthörkum
þegar ísa leggur yfir fæðusvæði
þeirra.3,39 Þrátt fyrir fækkun æðar-
kóngs hafa hvorki Bandaríkjamenn
né Kanadamenn skráð tegundina
á válista.3 Gæti það stafað af hags-
munaárekstrum náttúruverndar og
frumbyggjaveiði eða af því að stofn-
inn er stærri og dreifðari (og því
minni hætta búin) en t.d. stofnar
gleraugnaæðar og blikandar, sem
báðar eru alfriðaðar í álfunni.
Gleraugnaæður
Gleraugnaæður (5. mynd) var
lengstum lítið rannsökuð.40 Stutt
er síðan menn fundu hinar sér-
stæðu vetrarstöðvar gleraugnaæðar,
sem eru meginvakir í hafísnum í
Beringssundi sunnan St. Lawrence-
eyjar nyrst í Kyrrahafinu.41,42 Gler-
augnaæði fækkaði á síðari hluta
20. aldar og hún er skráð á válista í
Bandaríkjunum.43 Rannsóknir hafa
einkum beinst að varpvistfræði á
Yukon-Kuskokwim ósasvæðinu í
Alaska en lífslíkur, varpárangur og