Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 58

Náttúrufræðingurinn
58
á 0–130 m dýpi, en sjaldgæfur á
meira dýpi.6 Vitað er um lifandi
eintök allt niður á 625 m dýpi við
Vestur-Grænland.4 Smyrslingur lifir
á allbreytilegri botngerð; eðju, leir,
silti, sandi, möl og grjóti.4 Ungir ein-
staklingar sitja gjarnan margir saman
á þörungum en fullvaxnir smyrsling-
ar hafa grafið sig niður í botnsetið.4
Sviflirfustigið er frekar langt.7
Smyrslingur hefur víða fundist
í jarðlögum allt frá míósentíma og
er ein algengasta tegund skeldýra
í íslensku sjávarseti frá ísöld og
nútíma. Tegundin er talin upprunn-
in í Kyrrahafi og hefur verið viðloða
íslenska jarðsögu síðan hún kom inn
í Furuvíkurmyndunina á Tjörnesi
fyrir um það bil 2,5 milljón árum (3.
mynd).8
Smyrslingur er af flestum talinn
afkomandi Kyrrahafstegundarinnar
Mya salmonensis Clark, 1932, sem
hefur eingöngu fundist í jarðlögum
í Japan og Alaska (4.–5. mynd).9,10
Tegund þessi er ekki eins þver-
stýfð að aftan og smyrslingurinn
og grynnri möttulbugur bendir
til þess að möttulpípurnar hafi
verið mun styttri og því hefur þessi
tegund ekki grafið sig eins djúpt í
setið og núlifandi smyrslingur. Því
finnst höfundum þessarar greinar
líklegast að smyrslingur hafi fengið
núverandi lögun þegar Mya salmo-
nensis fór að grafa sig dýpra niður
í sjávarbotninn. Það má vel vera
að dýrið hafi þannig brugðist við
erfiðari lífskjörum, en danski dýra-
fræðingurinn A.S. Jensen11 taldi
formbreytinguna fyrst og fremst
stafa af aðlögun að lækkandi sjáv-
arhita. Í kaldari sjó grafa skeljarnar
sig dýpra niður í botninn þar sem
þær hafa meira skjól og því virð-
ist náið samhengi milli þessara
tveggja þátta, dýpri graftar og lágs
sjávarhita. Þá má benda á að skel
núlifandi smyrslings verður ekki
þverstýfð að aftan fyrr en hún er
orðin 1–2 cm löng. Fram að því
er skelin meira og minna ávöl að
aftan og má auðveldlega sjá þetta
á vaxtarbeltum fullvaxinna smyrs-
lingsskelja. Þverstýfingin byrjar
þegar dýrið fer að grafa sig niður í
botninn, en fram að því lifir það á
2. mynd. a. Vinstri og hægri skel af smyrslingi úr fjörunni á Tjörnesi. b. Hægri vallarskel
úr jarðlögum frá lokum síðasta jökulskeiðs við Bollagarða á Seltjarnarnesi. c. Vinstri sand-
gerviskel tekin lifandi við Point Barrow í Alaska (frá MacNeil 1965,9 birt með leyfi U.S.
Geological Survey, Department of the Interior). d. Vinstri sandgerviskel úr jarðlögum frá
hlýskeiði ísaldar í miðhluta Breiðuvíkur á Tjörnesi (frá Má Vilhjálmssyni 1985).24 e–f.
Vinstri kambskel úr krókskeljalögum frá plíósentíma í Tungukambi á Tjörnesi. g. Vinstri
bárðarskel úr krókskeljalögum frá plíósentíma í Hallbjarnarstaðakambi á Tjörnesi (frá
Strauch 1972,10 birt með leyfi Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandlung OHG (http://www.
schweizerbart.de). h. Hægri bárðarskel úr jarðlögum frá plíósentíma við Ramsholt í Eng-
landi (frá Wood 1850).43 i. Vinstri og hægri sandskel úr fjörunni í Eiðsvík í Kollafirði. – a.
Mya truncata. Left and right view of recent valves from Tjörnes, North Iceland. b. Mya
truncata uddevalensis. Right view of a valve from Late Weichselian deposits at Bolla-
garðar, Seltjarnarnes, Southwest Iceland. c. Mya truncata pseudoarenaria. Left view of a
recent shell from Point Barrow, Alaska (from MacNeil 1965,9 by courtesy of U.S. Geological
Survey, Department of the Interior). d. Mya truncata pseudoarenaria. Left view of a valve
from Lower Pleistocene deposits in Breiðavík, Tjörnes, North Iceland (from Már Vilhjálms-
son 1985).24 e–f. Mya schwarzbachi. Left view of a valve also showing the chondrophor
from the Upper Pliocene Serripes Zone, Tjörnes, North Iceland. g. Mya truncata gud-
munduri. Left view of a valve from the Upper Pliocene Serripes Zone, Tjörnes, North
Iceland (from Strauch 1972,10 by courtesy of Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandlung
OHG (http://www.schweizerbart.de). h. Mya truncata gudmunduri. Right view of a
valve from the Upper Pliocene Coralline Crag at Ramsholt, England (from Wood 1850).43 i.
Mya arenaria. Left and right view of recent valves from Eiðsvík, Southwest Iceland.