Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 10

Náttúrufræðingurinn
90
Minkur
Minkur (5. mynd) er lítið til meðal-
stórt rándýr af marðarætt, upp-
runnið í Norður-Ameríku. Hann var
fyrst fluttur til Íslands árið 1931 til
ræktunar vegna skinna en slapp
fljótlega úr haldi og breiddist hratt
út. Um 1975 hafði hann numið lág-
lendissvæði um land allt.39 Minkur
var fluttur til margra Evrópulanda
af sömu ástæðu og lifir nú villtur í
flestum löndum Norður-Evrópu auk
Frakklands, Spánar og hluta gömlu
Sovétríkjanna. Hann finnst einnig
villtur í Chile í Suður-Ameríku.40
Minkur er talinn hafa valdið tjóni á
lífríki mjög víða utan náttúrulegra
heimkynna og er meðal 100 verstu
ágengu tegunda í Evrópu37 og fjög-
urra verstu ágengu spendýrateg-
unda álfunnar.41
Minkur heldur sig að miklu leyti
við vatn, þangað sem hann sækir
stóran hluta fæðu sinnar. Steggir
(1,2 kg) eru u.þ.b. tvöfalt þyngri en
læður (0,6–0,7 kg). Minkurinn er
einfari sem ver óðal og sækist alla-
jafna ekki eftir samneyti við aðra
minka nema á fengitíma, þegar hver
steggur reynir að makast við sem
flestar læður. Dýrin ná kynþroska á
fyrsta vetri, og eru nær undantekn-
5. tafla. Fjöldi framandi tegunda á Norðurlöndum settur í samhengi við fólksfjölda og flatarmál viðkomandi lands. – Alien species in
the Nordic countries with regard to human population size and area of each country (NOBANIS, sept. 2010).
margar tegundir um ræðir og hvers
konar áhrif þær hafa eða gætu haft.
Samkvæmt gagnagrunni NOBANIS
voru í nóvember 2010 skráðar sjö
framandi ágengar tegundir á Íslandi
og 17 mögulega ágengar (1. mynd og
1. tafla). Þá hefur evrópskur sérfræð-
ingahópur hjá DAISIE (Delivering
Alien Invasive Species Inventories
for Europe) tekið saman lista yfir 100
verstu ágengu tegundirnar í Evrópu
(af 10.961 tegund) en á Íslandi finn-
ast 11 framandi tegundir sem ratað
hafa inn á þann lista, þ.e. bjarnarkló,
brúnrotta, hafkyrja, hrókönd, hæru-
burst, ígulrós, kanadagæs, kransarfi,
minkur, rauðflóki og spánarsnigill.37
Einnig hefur sérfræðingahópur GISD
(Global Invasive Species Database)
tekið saman lista yfir 100 verstu,
ágengu tegundirnar á heimsvísu,
en á meðal þeirra eru fjórar tegund-
ir sem teljast framandi á Íslandi:
holugeitungur, kanína, regnboga-
silungur og svartrotta.38 Þekktustu
ágengu tegundirnar hér á landi
eru án efa minkur, alaskalúpína og
skógarkerfill. Hér verður stiklað
á stóru um helstu einkenni þeirra
og hinna fjögurra tegundanna sem
flokkaðar eru sem ágengar hér á
landi: spánarsnigils, hæruburstar,
húshumlu og búrabobba.
verulegur innflutningur og dreifing
framandi tegunda því byrjað síðar
en í nágrannalöndum okkar. Vænt-
anlega endurspeglar þetta annars
vegar bættar samgöngur til lands-
ins og innanlands og hins vegar
breytingar á landnotkun Íslendinga
síðustu hálfa öldina með t.d. aukinni
skógrækt og fjölgun frístundahúsa.
Þegar fjöldi framandi tegunda er
settur í samhengi við íbúafjölda
kemur í ljós að á Íslandi eru næst-
um jafnmargar framandi tegundir
á hvern íbúa og í Danmörku og hér
eru fleiri ágengar tegundir á íbúa
en annars staðar á Norðurlöndum,
þótt Svíþjóð fylgi reyndar fast á eftir
(5. tafla). Þrátt fyrir að Íslendingar
virðist hafa verið seinni til að flytja
inn mikið af framandi tegundum
hefur mikill innflutningur síðari ára
gert það að verkum að miðað við
íbúafjölda er Ísland á svipuðu róli og
þau af hinum norrænu löndunum
sem standa verst hvað þetta varðar.
Ágengar tegundir á
Íslandi
Úr því að hér er að finna fram-
andi tegundir vaknar sú spurning
hvort einhverjar þeirra séu ágengar
í íslenskri náttúru og þá hversu
Fjöldi framandi tegunda/10.000 íbúa– No. of alien species per 10.000 inhabitants
Fjöldi framandi tegunda/10.000 km²
– No. of alien species per 10.000 km²
Danmörk 4,8 622,1
Ísland 4,2 13,1
Svíþjóð 2,2 46,4
Noregur 1,8 22,2
Finnland 0,4 7,1
Fjöldi ágengra tegunda/100.000 íbúa– No. of invasive species per 100.000 inhabitants
Fjöldi ágengra tegunda/10.000 km²
– No. of invasive species per 10.000 km²
Ísland 2,2 0,7
Svíþjóð 2,2 4,6
Finnland 1,8 2,9
Danmörk 1,3 16,7
Noregur 0,6 0,7
80 3-4#Loka_061210.indd 90 12/6/10 7:22:01 AM