Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 13

93
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
neikvæðar afleiðingar lúpínunnar.
Þá skal athuga hvaða gróðursam-
félög er að finna á svæðinu, á hvaða
stigi landeyðing er og hafa í huga
hvert sé lokatakmarkið með notkun
hennar, þ.e. hvaða landnýting er
fyrirhuguð á svæðinu.
Vegna neikvæðra áhrifa alaska-
lúpínu á gróðurfar og líffræðilega
fjölbreytni hafa Náttúrufræðistofn-
un Íslands og Landgræðsla ríkisins
lagt til í nýlegri skýrslu til umhverf-
isráðherra62 að henni verði eytt á
hálendi ofan við 400 metra yfir sjó
og í þjóðgörðum, auk þess sem
spornað verði við útbreiðslu hennar
á friðlýstum svæðum, á svæðum
sem enn eru að mestu laus við plönt-
una sem og nokkrum öðrum völd-
um svæðum; enn fremur að frekari
dreifing hennar verði takmörkuð
við skilgreind landgræðslusvæði.
Þá hafa ýmis sveitarfélög hafið eða
eru um það bil að hefja aðgerðir
gegn alaskalúpínu, t.d. Stykkis-
hólmsbær,73 Akureyrarkaupstaður,
Ísafjarðarbær og Seltjarnarneskaup-
staður. Aðgerðir gegn alaskalúpínu
geta verið sláttur, eitrun eða beit.62,73
Þar sem stórtækar aðgerðir gegn
alaskalúpínu eru sennilega rétt að
hefjast, er ómögulegt að segja til
um kostnaðinn af að halda henni
í skefjum. Helstu rök fyrir því að
nota plöntuna hafa jafnan verið að
um sé að ræða ódýran og auðveldan
kost til landbóta, en ljóst er að þegar
ágengri plöntu er dreift af ásetningi
verður að gera ráð fyrir kostnaði við
að halda henni í skefjum eða upp-
ræta þar sem við á. Slíkan kostnað
þarf að taka með í hagkvæmniút-
reikninga á mismunandi kostum í
t.d. landgræðslu og skógrækt.
Skógarkerfill
Skógarkerfill (7. mynd) er stórvaxin
(0,3–1,5 m) planta af sveipjurtaætt
(líkt og hvannir), sem myndar allt
að tveggja metra djúpa stólparót.74
Hann er upprunninn í Evrópu og
tempraða belti Asíu en barst fyrst
til Íslands sem garðplanta árið 1927.
Skógarkerfill finnst víða á landinu
en virðist ekki hafa orðið ágengur
hér fyrr en tiltölulega nýlega.75,76
7. mynd. Skógarkerfill að ná yfirhöndinni í alaskalúpínubreiðu í Esjuhlíðum. – Cow
Parsley (Anthriscus sylvestris), also known as wild chervil, invading a Nootka lupin
patch near Reykjavík. Ljósm./Photo: Róbert A. Stefánsson.
á líffræðilegri fjölbreytni.76,80 Líklegt
er að skógarkerfli fjölgi í nánustu
framtíð, sérstaklega á svæðum þar
sem jarðvegur hefur verið köfnunar-
efnisauðgaður, svo sem á aflögðum
túnum og í lúpínubreiðum.67,75
Erlendis hefur stundum reynst
erfitt að hemja útbreiðslu skógar-
kerfils, en lítil reynsla er af eyðingu
hans hér á landi. Sláttur hefur lengi
verið notaður í Evrópu en reynst
misvel.74,79,80,81 Tilraunir til að eitra
fyrir skógarkerfil hafa verið gerð-
ar í Evrópu, Norður-Ameríku og
á Íslandi. Árangur hefur verið
misgóður því hann virðist þola vel
ýmiskonar plöntueitur.74,75 Reynt
hefur verið að hemja skógarkerfil við
Eyjafjörð, í Stykkishólmi og í eyjum
á Mývatni. Eins og með alaska-
lúpínu eru aðgerðir á landsvísu á
byrjunarstigi, en talið er æskilegt að
takmarka útbreiðslu plöntunnar sem
mest og miða við sömu forgangs-
röðun svæða og þegar alaskalúpína
á í hlut.62
Tegundin er ágeng víða annars
staðar, m.a. í Norður-Ameríku.74
Kerfillinn getur verið fjölær75
en er oftast ein- eða tvíær. Hann
dreifir sér bæði með fræjum og
rótarskotum. Fræ þroskast frá
lokum júní til loka júlí en móð-
urplantan drepst venjulega að lok-
inni blómgun.76 Ein planta getur
myndað 800–10.000 fræ en þau
dreifast yfirleitt ekki langt frá móð-
urplöntunni.74 Aðaldreifingarleið
plöntunnar hérlendis er því með
mönnum.75 Fræin lifa flest aðeins
einn vetur og er því ekki hætta
á að langlífur fræforði myndist í
jarðvegi.77,78
Skógarkerfill hefur ekkert land-
græðslugildi og sækir sérstaklega í
nærringarríkan jarðveg. Þar sem
hann er hávaxinn og myndar
þéttar breiður, sem skyggja á og
hindra vöxt annarra plantna, getur
hann orsakað lélega gróðurbind-
ingu jarðvegs og þarafleiðandi
jarðvegseyðingu,79 auk rýrnunar
80 3-4#Loka_061210.indd 93 12/6/10 7:22:04 AM