Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 15

95
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Hægt er að stemma stigu við hæ-
ruburst staðbundið með því að þekja
hana sandi í nokkur ár, brenna hana
eða dreifa yfir hana salti. Tilraunir til
að fjarlægja hana eða eitra fyrir hana
hafa lítinn árangur borið.86
Húshumla
Hunangsflugan húshumla (10.
mynd) er mjög útbreidd um Evrópu
og Asíu, allt austur til Japans, og
vestanverða N-Ameríku,91 en er
algengust á norðlægum slóðum.92
Fyrsti fundarstaður hennar á Íslandi
var á höfuðborgarsvæðinu sumarið
1979. Hún dreifðist hratt um landið
og finnst nú á öllu láglendi og allt
upp í 600 m hæð, en sækir sér-
staklega í húsagarða, sumarbústaða-
lönd, blómlendi, kjarrlendi og skóg-
lendi.91,93 Hún flokkast ekki sem
framandi í nágrannalöndum okkar36
og hefur verið á undanhaldi víða
erlendis, eins og margir aðrir hun-
angsflugustofnar.94 Á Íslandi veitir
hún hins vegar móhumlu (Bombus
jonellus) og garðhumlu (B. hortorum)
harða samkeppni og telst því ágeng,
en garðhumla er nú því sem næst
horfin.91,95
Drottning húshumlunnar (19–22
mm) er áberandi stærri en þernur
(12–18 mm) og karldýr (16–18 mm).92
Hún vaknar af vetrardvala í kring-
um 20. apríl og gerir sér bú, oftast
í jörðu en einnig í vegghleðslum,
undir gólffjölum garðhúsa eða á
háaloftum.91 Þar hefur hún fram-
leiðslu þerna, sem sjá um fæðuöflun
og viðhald búsins.92 Á Íslandi er
húshumlan háð frjókornum og
safa úr víðireklum snemma vors,
sérstaklega viðju (Salix borealis) og
alaskavíði (S. alaxensis) sem blómg-
ast fyrst víðitegunda, en færir sig
síðan yfir á margar tegundir blóm-
plantna eftir því sem þær blómg-
ast.91 Í ágúst hefst framleiðsla nýrra
drottninga og karldýra, en þegar
haustar drepst gamla drottningin og
þernurnar. Eftir að hafa verið frjóvg-
aðar af karldýrunum leggjast nýju
drottningarnar í dvala í október.91,92
Væntanlega er fátt hægt að gera
til að stemma stigu við áhrifum
húshumlu á aðrar hunangsflugur
á Íslandi. Þekktasta dæmið um
ágenga hunangsflugu erlendis eru
neikvæð áhrif innfluttrar jarðhumlu
(Bombus terrestris) á aðrar hunangs-
flugur og gróðurfar í Ástralíu, Jap-
an og fleiri löndum en ekki hefur
verið reynt að fara í aðgerðir gegn
henni.96 Þess skal getið að aukin út-
breiðsla og þéttleiki hunangsflugna
getur haft áhrif á frjóvgun plantna,
sérstaklega framandi plantna sem
vantað hefur frjóbera til að ná
fótfestu og breiðast út.
9. mynd. Hæruburst myndar mosabreiðu við Gunnuhver á Reykjanesi. – Heath star-moss
(Campylopus introflexus) forming a moss carpet at Reykjanes, a high-temperature geo-
thermal area in south-western Iceland. Ljósm./Photo: Ásrún Elmarsdóttir, 07.2001.
10. mynd. Þerna húshumlu á Þingvöllum. – The drone of a white-tailed bumblebee
(Bombus lucorum). Ljósm./Photo: Erling Ólafsson.
80 3-4#Loka_061210.indd 95 12/6/10 7:22:05 AM