Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 16

Náttúrufræðingurinn
96
Búrabobbi
Búrabobbi, einnig nefndur búrasni-
gill (11. mynd), er allt að 13 mm
langur ferskvatnssnigill af ættinni
Physidae.97 Hann er upprunninn í
N-Ameríku98,99 en finnst nú á fersk-
vatnsbúsvæðum nánast um allan
heim. Búrabobbi er algengur í Evr-
ópu, Asíu, Ástralíu og Afríku, en þar
hefur hann margoft borist úr fiska-
búrum vegna gæludýrahalds.99,100
Hann er víða talinn ágengur, m.a.
vegna tjóns á efnahagslega mikil-
vægum plöntum í gróðurhúsum og
hefur valdið verulegum vandræðum
við hreinsun skólps, þar sem hann
getur gert lífrænar síur óvirkar.101 Þá
getur búrabobbi veitt öðrum tegund-
um vatnabobba samkeppni.100 Hann
virðist hafa borist út í íslenska nátt-
úru undir lok áttunda áratugarins
og fannst fyrst í Fossvogslæk, á þeim
tíma þegar vatni frá heimilum var
veitt út í lækinn. Síðar barst snigillinn
í tjarnir í Vatnsmýri og í Reykjavíkur-
tjörn, þar sem hann er nú algengur.
Hann hefur einnig fundist margoft
í Opnum í Ölfusi (Karl Skírnisson,
munnl. uppl., 24.09.2010).
Búrabobbi virðist geta lifað í mjög
fjölbreytilegu umhverfi og þolir vel
erfiðar aðstæður, svo sem mengun
og bæði hátt og lágt hitastig í til-
tölulegan stuttan tíma.99 Hann er
frjósamur, hefur mikla dreifigetu,
þar sem hann berst auðveldlega
með athöfnum manna, og virðist
eiga auðvelt með að aðlagast nýjum
umhverfisaðstæðum. Allir þessir
þættir eiga þátt í mikilli útbreiðslu
hans.100 Af löndum í Norður-Evr-
ópu hefur hann, auk Íslands, náð
fótfestu í Austurríki, Þýskalandi,
Póllandi og Svíþjóð. Ísland er þó
hið eina af þessum löndum þar sem
búrabobbi flokkast sem ágengur.36
Enn sem komið er virðist hann ekki
hafa haft teljandi neikvæð áhrif hér
á landi en ekki er útilokað að til-
koma tegundarinnar í íslenskt lífríki
geti valdið breytingum þegar fram
líða stundir (Karl Skírnisson, munnl.
uppl., 24.09.2010).
Ekki er ráðlegt að nota eitrun
gegn sniglinum vegna neikvæðra
hliðaráhrifa á annað lífríki. Hins
vegar hafa verið gerðar tilraunir til
að fækka honum með vatnaskortít-
unni Sphaerodema rusticum, sem er
afræningi á búrabobba.101 Þótt sú
aðferð gæti skilað árangri í skólp-
hreinsistöðvum erlendis kæmi hún
ekki til greina hér á landi.
Mögulega ágengar
tegundir á Íslandi
Fyrir utan þær tegundir sem fjallað
hefur verið um, og eru flokkaðar
sem ágengar á Íslandi, finnast hér
fjölmargar tegundir sem hæglega
gætu orðið ágengar þótt þær flokk-
ist ekki þannig þegar þetta er ritað.
Hafa þær verið settar í sérstakan
flokk og skilgreindar sem mögulega
ágengar tegundir (2. tafla).
Hegðun framandi tegundar í ná-
grannalöndum eða -svæðum getur
haft hvað best forspárgildi um það
hvort hún verði ágeng er hún nær
fótfestu á nýju svæði.(t.d. 102) Með
greiningum á gagnagrunni NOB-
ANIS (í ágúst 2010) sést að af 135
framandi tegundum á Íslandi hafa
35 orðið ágengar í a.m.k. einu öðru
NOBANIS-landanna (12. mynd).
Athyglisvert er að í þessum hópi
eru einhverjar framandi tegundir
sem á Íslandi eru hvorki flokkaðar
sem ágengar né mögulega ágengar,
t.d. garðalúpína, geitakál, vætu-
dúnurt og rifsberjarunni, en hafa
allar orðið ágengar í a.m.k. helmingi
þeirra NOBANIS-landa þar sem
þær teljast framandi. Mikilvægt er
að fylgjast vel með öllum tegund-
unum í 2. töflu og á 12. mynd. Auk
tegunda sem nú þegar eru taldar
ágengar virðist þó mest hætta stafa
af bjarnarkló, ígulrós, kílaveiki-
bakteríu, stafafuru, brúnrottu, svar-
trottu, sandfaxi og kanínu, því þær
eru allar flokkaðar sem mögulega
ágengar hérlendis ásamt því að
hafa orðið ágengar á háu hlutfalli
nágrannasvæða. Ástæða er til að
vekja sérstaka athygli á bjarnarkló
og kanínu.
Bjarnarkló, stundum nefnd
tröllahvönn (13. mynd), kemur upp-
runalega frá vesturhluta Kákasus og
er mjög stórvaxin planta, oft 2–3 m á
hæð, en getur orðið allt að 4–5 m.103
Hún hefur víða orðið mjög ágeng
erlendis og telst meðal 100 verstu
ágengu tegunda í Evrópu.37 Bjarn-
arkló er enn sem komið er tiltölulega
sjaldgæf utan garða hérlendis en hef-
ur sýnt tilburði til að verða ágeng.104
Hún hefur verið flutt til landsins
sem garðplanta enda þykir stór
11. mynd. Ferskvatnssnigillinn búrabobbi í fiskabúri. – A European physa (Physella acuta)
in a fish tank. Ljósm./Photo: Jean Pierre Pointier.
80 3-4#Loka_061210.indd 96 12/6/10 7:22:05 AM