Són - 01.01.2015, Side 145

Þórður Helgason
Þegar rímið rætist ekki
Ekki er um það deilt að rím er sá eðlisþáttur ljóða sem hvað mestar til-
raunir hafa verið gerðar með og svífast menn þá einskis eins og dæmin
sanna. Sagan sýnir að sífellt fleiri möguleikar hafa verið prófaðir til að
kanna þanþol rímsins og vafalítið munu skáldin enn finna fleiri leiðir til
að koma lesendum á óvart.
Eitt hlutverk ríms í ljóðum er að svara væntingum þess sem les eða
hlustar; sé ekki rím þar sem þess er vænst kemur það á óvart: „ … dels
appellerer den også til forventningen: ved at forbinde rimsættene med
bestemte pladser i metrene skabes der systemer, som er vigtige dele af
vor forståelseshorisont, og som digteren kan spille op til, ikke blot ved at
opfylde forventningerne, men også ved at skuffe dem“ (Fafner 1989:58).
Skáld hafa í tímans rás fundið margar leiðir til að láta lesendur verða
fyrir þeim „vonbrigðum“ sem Fafner lýsir. Þessi grein lýsir einni þeirra.
Fjórða línan bregst
Algengt munstur í fjögurra lína háttum var að þar rímuðu önnur og
fjórða lína en ekki fyrsta og þriðja eins og þetta erindi ljóðsins VORFUGL
YFIR ÚTHAFINU eftir Hannes Pétursson sýnir:
Ofar en stormarnir, andviðrin hörðu
uppi, hátt uppi er vegbrautin greið.
Loftsigling! án þess að ýtrustu kröftum
sé einbeitt á þessari miklu leið.
(Hannes Pétursson 1998:219)