Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Síða 9

9
Bergljót Soffía Kristjánsdóttir ríður á vaðið og fjallar um líkamsmótun
vitsmunanna (e. embodied cognition) og hugræna bókmenntafræði (e. cognitive
literary studies). Hún setur á oddinn þróunina í hugrænum fræðum frá því
um 1980 – en þá voru margir farnir að gera sér ljóst hvaða annmarkar voru
á því að hugsa um mannshugann sem tölvu – til samtímans þar sem ólíkar
hugmyndir um líkamsmótað vitsmunastarf marka skrif manna í hugrænni
bókmenntafræði og afstöðu þeirra til strauma í bókmenntafræði almennt.
Bergljót víkur að tveimur brautryðjendum hug rænnar bókmenntafræði en
fjallar líka um valin svið hennar og leitast þannig við að sýna ýmis helstu
viðfangsefni hennar og ólíkar aðferðir sem þar er beitt.
Bergsveinn Birgisson leiðir lesendur inn í heim líkingafræða. Hann
gengur út frá hugtakslíkingum (e. conceptual metaphors) – sem margir þeirra
sem fást við hugræn fræði telja ríkt einkenni á mannlegri hugsun – en
skoðar ekki síst líkingamál tengt geðshræringunni reiði. Bergsveinn ræðir
ýmis skrif íslenskra og erlendra fræðimanna jafnframt því sem hann tekur
fjölmörg dæmi; hann leggur áherslu á að líkingar verði jafnan að kanna
með hliðsjón af menningu þess tíma sem elur þær af sér og þær móti
sálrænan veruleika sem sé tengdur siðfræði og stjórnmálum. Loks ræðir
hann skáldlega og fagurfræðilega virkni tiltekinnar líkingar úr vísu eftir
Egil Skalla-Grímsson. Hana tengir hann atburðum úr lífi Egils og greinir
með hliðsjón af blöndunarkenningu (e. blending theory) Gilles Fauconnier
og Marks Turner.
Sif Ríkharðsdóttir skrifar um tilfinningar og miðaldir með hliðsjón af
hugrænum fræðum. Hún gerir grein fyrir ýmsum kenningum um tilfinn-
ingar, jafnt sálfræðinga sem mannfræðinga og taugafræðinga. Sjálf gengur
hún út frá að þær eigi sér taugafræðilegan uppruna en framsetning þeirra
og aðstæðurnar sem geti þær af sér séu bundnar menningu, samfélagi
og einstaklingi – í sömu mund og þær miðli sammannlegum kjarna. Sif
fjallar sérstaklega um ýmsa þætti sem snerta miðlun og upplifun tilfinn-
inga þegar bókmenntatextar, ekki síst miðaldatextar, eiga í hlut og tekur þá
valin dæmi úr Niflungakviðu sem hún þýðir úr miðháþýsku með Ríkharði
Kristjánssyni.
Myndlistarmaður heftisins er Bjarni Sigurbjörnsson, sem leitast við
að „mála með mænunni“, eins og hann orðar það sjálfur í grein sinni.
Þar nefnir hann nokkra áhrifavalda í listsköpun sinni, heimspekinginn
Merleau-Ponty og málarana Willem de Kooning og Titian; ennfremur
ræðir hann aðra strauma í myndlist – og bendir á þá tilhneigingu samtíma-
„MEð RAUðUM dROPUM“