Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Side 81

81
tilfinningaheimur sögunnar er raungerður í huga staks lesanda og því mót-
aður að einhverju leyti af hans eigin reynslu og menningarsamhengi. Slík
túlkun á fluttu efni er tvískipt; annars vegar liggur hún hjá þeim sem les
upphátt og túlkar því það efni sem hann les, og svo hins vegar hjá áheyr-
endum sem eru móttakendur efnisins.
Jafnan hefur verið vísað í samfélagslegar aðstæður lesturs á Íslandi á
miðöldum þar sem margvíslegt efni var gjarnan lesið upphátt fyrir heimilis-
fólk á bæjum og býlum þeim til skemmtunar og fróðleiks. Joyce Coleman
hefur ennfremur bent á að lesvenjur á Bretlandi á miðöldum hafi einnig
falist í upplestri fyrir hóp áheyrenda og beinir því athyglinni að mikilvægi
túlkunarþáttarins í flutningi á slíku efni.41 Hún styðst meðal annars við
latneskar handbækur um mælskulist þar sem lögð er áhersla á að flutningur
efnis sé í samræmi við efnisföng og að flytjanda beri að tjá (með látbragði,
svipbrigðum og hljómfalli raddar) þá tilfinningu sem textinn eigi að miðla.
Gert er því ráð fyrir að flytjandi geti túlkað tilfinningaheim texta réttilega
og að honum beri að koma honum til skila með viðeigandi áherslum. Að
mati Colemans er líklegt að slíkar ræðulistarreglur hafi verið þekktar víðar
og hafi haft áhrif á framsögu og flutning á efni utan hins latneska fræði-
heims. Benda má á í því samhengi að slíkir málheimar voru yfirleitt ekki
aðskildir á miðöldum, heldur sköruðust þeir að mörgu leyti, bæði hvað
varðar aðgengi aðila að báðum málum og almenna meðvitund um marg-
tyngi. Það má því vel vera að textar hafi verið fluttir með látbragði og svip-
brigðum lesanda sem átt hafi að miðla þeim tilfinningum sem textinn var
talinn búa yfir. Þar sem áherslan er á flutning, skarast mörkin milli texta og
leikflutnings og hlutverk flytjandans í tilfinningamiðlun fær því aukið vægi
í því hringferli tilfinningatúlkunar sem á sér stað á milli texta og lesanda.
Slíkur flutningur er engu að síður aðeins framsetning þeirra sviðsettu til-
finninga sem er að finna í textanum sjálfum sem tungumáli. Flytjandinn er
því einungis líkamleg birtingarmynd tilfinninga sem þegar eru til staðar í
textanum sem „sviðsettar hugkenndir“ svo vísað sé til orða Houen.42
41 Joyce Coleman, „Reading Malory in the Fifteenth Century: aural Reception and
Performance dynamics“, Arthuriana 4/2003, bls. 48–70.
42 Alex Houen, „Introduction: Affecting Words“, bls. 225. Houen fjallar hér um
hvernig textinn sviðsetur hugkenndir (e. performs affects) með því að framkvæma
tilfinningar í gegnum málið eða með málinu. Houen byggir þessa kenningu sína á
hugmyndum Austens um málathafnir, þ.e. orð sem framkvæma ákveðna gjörð í
gegnum beitingu þeirra í stað þess að vísa í staðhæfingar eða þjóna sem lýsingar á
ákveðnu ástandi (sbr. J. L. Austen, How to do things with Words, Oxford: Clarendon
Press, 1962). Houen yfirfærir hugmynd Austens um slíkar málathafnir yfir á text-
HUGRÆN FRÆðI, TILFINNINGAR OG MIðALdIR