Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Blaðsíða 100

100
Málverk sem er athöfn er óaðskiljanlegt frá ævisögu listamannsins.
Málverkið sjálft er „augnablik“ í menguðum lífsgraut hans – hvort
sem augnablik merkir þá bókstaflega mínúturnar sem það tekur að
setja lit á strigann eða gervallan tímann sem hið augljósa táknmáls-
drama varir. Athafnarmálverkið er gert úr sama frumspekilega efni
og tilvist listamannsins. Hið nýja málverk hefur brotið niður allar
girðingar milli listar og lífs.10
Þegar verkin eru síðan sett upp, eru sambærileg tengsl þeirra við rými og
áhorfendur mikilvæg, þar sem áhorfendur fara inn á meðal þeirra. Með
þessu vil ég að listaverkið sé hverfull skurðpunktur milli líkama listamanns
og áhorfanda. Í honum felst síðan annar skurðpunktur sem snýr að tíma,
því eins og Gilles deleuze komst að orði í riti sínu um Henri Bergson:
Við eigum afar erfitt með að skilja hvernig fortíðin sjálf lifir áfram,
af því við höldum að fortíðin sé ekki lengur, að hún hafi hætt að vera
til. Þannig höfum við ruglað saman því að vera og að vera til staðar.
Nútíðin á hinn bóginn er ekki; eða öllu heldur, hún er hrein verð-
andi, alltaf fyrir utan sjálfa sig. Hún er ekki, en hún er virk. Það er
ekki í verunni sem hún er í essinu sínu, heldur í virkni eða gagnsemi.
Fortíðin er aftur á móti hætt að vera virk eða gagnleg. En hún er
ekki hætt að vera.11
Tími er grundvallarþáttur í verkum sem hafa með athöfn og líkamshreyf-
ingu listamannsins að gera, andstætt miðlum sem nota hverskonar vélbún-
að til að framkvæma verkin.
Þegar ég var sjálfur að uppgötva málverk sem fyrirbæri sem þyrfti ekki
að vísa útfyrir sjálft sig, fór þessi fókus á eigin hreyfingu (e. gesture) að
mótast og ég vildi einhvernveginn holdgera hið ósýnilega, það er að segja
orkuna sem líður inn og út um okkur og umhverfi okkar. Þá fannst mér
hinn hefðbundni flötur vera meingallaður, þar sem áhorfandinn sá verkið
einungis frá einu sjónarhorni og stóð utan við það. Þótt ég hafi enga vitn-
eskju haft um Merleau-Ponty á þessum tíma, á þróunin í verkum mínum
sér hliðstæðu í hugsun hans. Það var síðan Jón Proppé heimspekingur sem
benti mér á að lesa Merleau-Ponty af því hann sá einhver líkindi þarna á
10 Harold Rosenberg, „The American Action Painters“, The Tradition of the New, New
York: da Capo Press, bls. 23–39.
11 Gilles deleuze, Bergsonism, Hugh Tomlinson og Barbara Habberjam þýddu, New
York: Zone Books, 1988, bls. 55.
BjaRni SiGuRBjÖRnSSon