Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Blaðsíða 72

72
ingalega orðræðu sem félagsathafnir í fjölbreytilegu þjóðfélagslegu sam-
hengi.“13
Afstæðishyggja Lutz leiðir hins vegar af sér að slík menningarmörk
(hvort heldur þau ráðast af tungumálum, menningu eða tíma) kæmu í veg
fyrir sammannlega tjáningu og skilning, og má því gefa sér að bókmennta-
heimur miðalda væri okkur lokaður heimur. Hins vegar er áhersla Lutz
og Abu-Lughod á orðræðu mikilvæg í miðaldasamhengi þar sem textar
(og aðrar sambærilegar fornminjar) eru eini möguleiki okkar á að nálgast
þann hugmyndaheim sem mótaði viðkomandi texta. Greining á orðræðu
texta er því líkleg til að leiða af sér frekari skilning á þeim hugmynda-
heimi sem settur er fram í verkinu, jafnvel þó slíkur hugmyndaheimur geti
aðeins gefið okkur takmarkaðar upplýsingar um þann sögulega veruleika
sem markaði sköpun hans.14 Abu-Lughod og Lutz eru fylgjandi því sem
sagnfræðingurinn Barbara Rosenwein hefur kallað „sterka félagslega hug-
smíðahyggju“ (e. strong social constructionism) sem afneitar hugmyndum um
grunnlíffræðilegar og sammannlegar tilfinningar.15 Í andstæðu við sterka
félagslega hugsmíðahyggju setur Rosenwein fram „væga félagslega hug-
smíðahyggju“ (e. weak social constructionism) sem gerir aftur á móti ráð
fyrir að samfélagsvenjur hafi áhrif á tjáningu tilfinninga. Slíkar kenningar
afneita því ekki hugrænu eða efnafræðilegu inntaki í ferlinu. Þær sýna
engu að síður að mati Rosenwein lítinn áhuga á þessu „innra ferli tilfinn-
13 „The most productive analytical approach to cross-cultural study of emotion is
to examine discourses on emotion and emotional discourses as social practices
within diverse ethnographic contexts.“ (Lila Abu-Lughod og Catherine A. Lutz,
„Introduction: Emotion, discourse, and the Politics of Everyday Life“, Lang-
uage and the Politics of Emotion, ritstj. Lila Abu-Lughod and Catherine A. Lutz,
Cambridge: Cambridge University Press, 1990, bls. 1–23, sjá bls. 1.) William M.
Reddy hefur gagnrýnt fræðikenningar Abu-Lughod og Lutz harkalega í grein sinni
„Against Constructionism: The Historical Ethnography of Emotions“, Current
Anthropology 3/1997, bls. 327–351.
14 Þessi staðhæfing felur ekki í sér ósk um afturhvarf til söguhyggju þar sem sögur
verða lesnar í þeim tilgangi að greina þann sögulega veruleika sem ól þær af sér.
Hins vegar má ekki horfa fram hjá því að sögulegt samhengi markar textann að
meira eða minna leyti. Það er því mikilvægt að gerður sé greinarmunur á textanum
sem sögulegu viðfangi (þ.e. sem hægt er að staðsetja í sögulegu samhengi) og sem
sjálfstæðum hugmyndaheimi sem fylgir eigin bókmenntafræðilegum forsendum
og reglum og sem lesandi á hvaða tíma sem er þarf að kljást við og túlka. Slíkur
texti brýtur af sér höft sögulegrar fortíðar, þó hann tilheyri eftir sem áður ákveðnu
sögulegu samhengi.
15 Barbara H. Rosenwein, „Worrying About Emotions in History“, The American
Historical Review 3/2002, bls. 821–845, sjá bls. 837.
Sif RíKhaRðSdóttiR