Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Blaðsíða 128

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Blaðsíða 128
128 Kants á að kanna eðli þeirra hugartækja sem valda því að heimurinn birtist okkur eins og hann gerir sé meginstef í hugsun skynjunarsálfræðinga sam- tímans um sjónskynjun. Skilningurinn gegnir þarna lykilhlutverki.3 Samkvæmt þekkingarfræði Kants fæðumst við með tilhneigingu til ákveðinnar hegðunar og skilnings á heiminum. Hugurinn leggur til skiln- ing á því sem berst okkur um skynfærin. Oft er erfðahyggju stillt upp sem andstæðu reynsluhyggjunnar þar sem talið er að þekkingin verði til í gegn- um reynslu okkar. En það væri einföldun að lýsa hugmyndum Kants sem erfðahyggju, enda hefur því verið haldið fram að í kenningum hans fel- ist millistig eða einhvers konar samþætting milli reynsluhyggju og erfða- hyggju. Kenningar Kants voru að sumu leyti hugsaðar sem andsvar við róttækri reynsluhyggju í anda Thomasar Hobbes, Johns Locke og davids Hume. Þótt reynsluhyggja hafi gengið aftur í kenningum atferlisstefnunn- ar frá upphafi 20. aldar, er jafn-merkilegt hversu skjótt slíkar hugmyndir hafa horfið aftur af sjónarsviðinu og sjónarmið í anda Kants orðið ráðandi á ný. Hugmyndir Kants rista þó mun dýpra en svo að í þeim felist einungis mótmæli gegn reynsluhyggju. Markmið Kants var leynt og ljóst að gera viðlíka byltingu í þekkingar- fræði og Nikulás Kóperníkus hafði gert á heimsmynd okkar frá jarðmiðju- kenningu að sólmiðjukenningu.4 Kant varð ljóst eftir lestur á riti davids Hume um skilningsgáfuna5 að þekkingarfræðin væri komin í öngstræti. Kant taldi spurningar Humes mikilvægar en jafnframt fundust honum svör hans við þeim fráleit og ganga í berhögg við heilbrigða skynsemi. Kant lagði áherslu á að þau yrði að hrekja með fullgildum röksemdum. Að vísa til heilbrigðrar skynsemi dygði hreinlega ekki til þess að hrekja vel rökstuddar hugmyndir, hversu fráleitar sem þær kynnu að virðast að öðru leyti.6 Kant varð því ljóst að eitthvað væri að kenningu Humes um að mannleg þekking væri alfarið byggð á reynslu. Aðferðir reynsluhyggjunnar til þekkingaröfl- unar, þar sem áherslan væri á það sem er sjáanlegt og mælanlegt, gæfu ein- hliða mynd af því hvernig þekking yrði til. Lausn Kants á þessum vanda var afar snjöll en þó í grunninn einföld. 3 Sjá t.d. Jerry Fodor, The Modularity of Mind: An Essay on Faculty Psychology, Cam- bridge, MA: MIT Press, 1983. 4 Sjá Kant, Critique of Pure Reason, bls. 10. 5 david Hume, Rannsókn á skilningsgáfunni ásamt sjálfsævisögu höfundar, þýð. Atli Harðarson, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 1988. 6 Úrvals umfjöllun um þessi mál í hugmyndum Kants má finna hjá Paul Guyer og Allen W. Wood, „Introduction“, hjá Immanuel Kant, Critique of Pure Reason, bls. 1–72. áRni KRiStjánSSon
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.