Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Side 19

19
segja.23 Kenningin um hinn víkkaða huga andæfir þar með gamalgróinni
hugmynd Vesturlandamanna um einstaklinginn og vekur upp forvitnilegar
spurningar um félagsvitsmunastarf (e. social cognition) og víkkað sjálf. Clark
telur ekki að vitsmunirnir hljóti að vera hluti af umhverfinu heldur séu
þeir það stundum og af því verði að taka mið.
Ónefndar eru rannsóknir á tilteknum vitsmunaþáttum öðrum en meta-
fórum og skrif um þá, sem hafa haft áhrif á hugræna bókmenntafræði. Sum
þeirra má fella í þann flokk sem Wilson kallar „frátengt vitsmunastarf“ –
eða tengja honum á einn eða annan hátt – önnur í þann sem gerir ráð fyrir
að menn létti af vitsmunastarfi sínu yfir á umhverfið, en um enn önnur
hefur verið fjallað með þeim hætti að flokkun Wilson hrekkur naumast til.
Því skal horfið frá henni og stiklað á fáeinum atriðum til viðbótar er snúa
að líkamsmótun vitsmunanna – áður en lengra er haldið.
Meðal þess sem sett hefur svip sinn á hugræna bókmenntafræði eru
skrif damasios um tilfinningu sem „órofa þátt í gangverki skynseminn-
ar“, aðgreining hans á tilfinningum og geðshræringum og nánari flokkun
hans á hvorutveggja,24 svo ekki sé minnst á tilgátu hans um lagskipt sjálf
og vitund.25 Annað dæmi má taka af hugmyndum Kosslyns o.fl. um hæfni
mannsins til að sjá fyrir hugskotssjónum sér (e. imagery).26 Ótaldar eru
þá t.d. rannsóknir á minni, látæði (e. gesture) og uppgötvun svonefndra
spegilfruma í öpum, en þær virðast eiga sér hliðstæðu í mönnum og stýra
23 Sjá t.d. Andy Clark og david Chalmers, „The Extended Mind“, Analysis, 1/1998,
bls. 7–19 og Andy Clark, Supersizing the Mind: Embodiment, Action, and Cognitive
Extension, Oxford og New York: Oxford University Press, 2008.
24 Antonio R. damasio, Descartes’ Error: Emotion, Reason and the Human Brain, bls.
xvi og 127–164.
25 Antonio R. damasio, The Feeling of What Happens: Body and Emotion in the Making
of Consciousness, New York, San diego og London: Harcourt Brace & Company,
1999, bls.16–17 (t.d.). Orðin emotions og feelings eru notuð í mismunandi merkingu
í fræðiskrifum á ensku og þau hafa verið þýdd á ýmsan veg. Sif Ríkharðsdóttir (í
þessu hefti) notar oftast orðið „tilfinningar“ um hvorttveggja, og hið sama hef ég
fyrr gert, reyndar af öðrum ástæðum en Sif, sjá „„og gá þar að orði …“: Í tilefni af
bók Þorsteins Þorsteinssonar Ljóðhús. Þættir um skáldskap Sigfúsar daðasonar“,
Skírnir 2/2009, bls. 308–334, (sjá bls. 316). – Nefnt skal að Kristján Kristjánsson
hefur öðrum Íslendingum fremur skrifað um geðshræringar og tilfinningar, sjá t.d.
The Self and Its Emotions, New York: Cambridge University Press, 2010.
26 Sjá t.d. Stephen M. Kosslyn, Image and Brain: The Resolution of the Imagery Debate,
Cambridge MA: Harward University Press, 1994 og „Mental Images and the
Brain“, Cognitive Neuropsychology 3–4/2005, bls. 333–347.
„HOLdIð HEFUR VIT“