Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Síða 21

21
hvernig líkaminn markar vitsmunina.31 Líkamsmótunarhugmyndir hug-
rænnar bókmenntafræði ganga líka í berhögg við þá kenningu sem kennd
er við Saussure að sambandið milli hljóðs og merkingar eða merkingar
og heims sé tilviljanabundið, eða að tungumálið sé lokað kerfi andstæðra
hugtaka. Af því leiðir svo aftur gagnrýni á margt í póststrúktúralisma,
póstmódernisma og skyldum greinum þar sem hugmyndir Saussures úr
Námskeiði í almennri málfræði eru taldar lúra að baki.32
En afstaða innan hugrænnar bókmenntafræði er margvísleg þegar
kemur að grundvallaratriðum í líkamsmótun. Nefna má að margir taka
undir kenningu Lakoffs og Johnsons, að minnsta kosti að einhverju leyti,
nýta hana við greiningu og/eða reyna að þróa nýja sýn á ákveðna þætti
hennar, t.d. með því að kanna sérstaka gerð líkinga, sem kalla mætti marg-
sviðalíkingar (e. multimodal metaphors) en þær lýsa af sérstöku samspili tján-
ingar af ólíkum toga, svo sem talaðs máls og látæðis, ritaðs máls og mynda
eða talaðs máls og tónlistar.33 Aðrir aðhyllast hins vegar gagnólíka kenn-
ingu, sem tengist generatífisma, um að hugurinn sé gerður af sjálfstæðum,
marglaga einingum (sjón, máli, hreyfingum o.s.frv) í deildaskiptum huga
(e. modular mind) og nota hana með öðru til að andæfa menningarlög-
hyggju (e. cultural determinism).34 Ein skýringin á slíkum andstæðum er að
háskólar í ólíkum heimsálfum og löndum setja mismunandi hugmynda-
strauma á oddinn; málkunnáttufræði og ýmsar kenningar þeim nátengdar
hafa t.d. notið meiri hylli í háskólum á austurströnd Bandaríkjanna en á
vesturströndinni, í Ástralíu og víðast hvar í Evrópu.35
31 Sbr. dirk Geeraerts „Recontextualizing Grammar: Underlying Trends in Cogni-
tive Linguistics“, Cognitive Linguistics in Action: From Theory to Application and Back,
Berlín og New York: Mouton de Gruyter, 2010, bls. 73–77.
32 Sjá t.d. F. Elizabeth Hart, „Performance, phenomenology and the cognitive
turn“, Performance and Cognition: Theatre Studies and the Cognitive Turn, ritstj.
Bruce McConachie og F. Elizabeth Hart, New York: Routledge, 2006, bls. 30 og
Ferdinand de Saussure, Cours de linguistique générale, útg. Charles Bally og Albert
Sechehaye í samvinnu við Albert Riedlinger, Lausanne og París: Payot, 1916.
33 Strangt tiltekið er um það að ræða að tvö hugtakssvið líkingar eru ekki tengd t.d. máli
einu, heldur annað máli en hitt mynd. Sjá t.d. Charles J. Forceville, „Non-verbal and
multimodal metaphor in a cognitivist framework: Agendas for research“, Multimodal
Metaphor, ritstj. Charles J. Forceville og Eduardo Urios-Aparisi, Berlín og New York:
Mouton de Gruyter, 2009, bls. 19–42. – Vakin skal athygli á að Gunnar Theodór
Eggertsson á grein í þessu safni en hana skrifar hann ásamt Forceville.
34 Sjá t.d. Ellen Spolsky, Gaps in Nature: Literary Interpretation and the Modular Mind,
New York: State University of New York Press, 1993.
35 Sbr. Peter Stockwell, Cognitive Poetics: An Introduction, London og New York:
Routledge, 2002, bls. 9.
„HOLdIð HEFUR VIT“