Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Síða 92

92
og hún kallast á við hugmyndir Merleau-Pontys um hold heimsins. Hann
taldi að með ástundun sinni við málverkið þróuðu málarar með sér hæfi-
leika sem hann kallar holdlega sýn – en í því sambandi má minna á að fyrir
de Kooning var olíuliturinn sem efni einskonar skinn og hold, enda kvað
hann hafa sagt: „Hold er ástæðan fyrir því að olíulitir voru fundnir upp“.
Í bók sinni um málverk, Painting as an art, kallar Richard Wollheim de
Kooning mikinn myndhvarfamálara.2 Í verkum hans eru frumhvatir í fyr-
irrúmi, skynjun, líkamshreyfing og hvernig limir og vöðvar framkallast
sem líkami án húðar. Wollheim segir:
Þau skynhrif sem de Kooning þróar og þroskar í verkum sínum eru
á fleiri en einn veg þau dýpstu sem við búum yfir. Þetta eru þær
skynjanir sem fyrst opna okkur umheiminn, og er þær endurtaka
sig, tengja þær okkur líka að eilífu við frumgerðir nautnanna sem
þær vígja okkur til. Bæði sem grunnur mannlegrar þekkingar og
í myndun mannlegrar þrár, reynast þær undirstaðan. de Kooning
troðfyllir myndir sínar af reynslu frumbernskunnar, að sjúga, snerta,
bíta, skíta, halda, klína, þefa, kyngja, hjala, strjúka, bleyta. Það kemur
á daginn að slíkar upplifanir sprengja mörk skilningarvitanna, ýmist
bræða þau saman eða skipta þeim upp, en þær tengja nánast alltaf
saman upplifun skynjunar og athafna.3
Sú nálgun að mála holdið – ekki mynd af holdi heldur bókstaflega að
mála hold – á sér langa sögu. Í verkum Titians verður tilfinningin fyrir
holdi mjög sterk, áferð og öll efnismeðferð er þess eðlis að það er augljóst
að hann er ekki að fást við að gera mynd af heimi eða einhverskonar endur-
reisnarglugga, þó svo að hann hafi hrærst í þeirri hefð að einhverju leyti,
heldur er myndfletinum þrýst fram að áhorfandanum, myndefnið vellur
fram eins og hold í of þröngu rými. Málverk Titians eru fyrst og fremst
holdtekjur fegurðar í gegnum tilvistarleg átök og mannlegan breyskleika.
Í þessu samhengi vil ég sérstaklega nefna verkið Fláning Marsýasar sem
Titian málaði á árunum 1570–1576. Verkið sýnir satýrinn Marsýas þar
sem búið er að hengja hann upp á fótunum og verið er að flá hann eftir að
2 Richard Wollheim, „Metaphor and painting“, Knowledge and Language III: Metaphor
and Knowledge, ritstj. F.R. Ankersmit og J.J.A. Mooij, dordrecht: Kluwer, 1993, bls.
121.
3 Richard Wollheim, Painting as an Art, Princeton: Princeton University Press, 1987,
bls. 348–349.
BjaRni SiGuRBjÖRnSSon