Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Qupperneq 131

131
Mynd 3. Ef skorið er af andlitsmynd-
um af höfundi með reglulegum hætti
má greina sýndarferning fyrir miðri
mynd.
Grunnhugmyndir Kants
Kant gerði ráð fyrir að við fæddumst með tiltekinn tækjabúnað til skiln-
ings á veruleikanum. Þannig snerust spurningar þekkingarfræðinnar ekki
um hvers eðlis heimurinn er í raun.
Þetta var nýstárleg nálgun innan þekkingarfræðinnar. Að dómi Platóns
eru skynfæri okkar svo brigðul að okkur er ekki unnt að skynja heiminn
réttilega. Sem dæmi tók hann að þegar sumum er heitt og öðrum kalt,
hvort er þá heitt eða kalt í reynd? Sannleikann um ástandið finnum við
því ekki í því sem er skynjað.13 Einnig skynjum við heiminn á mismunandi
hátt frá einni stundu til þeirrar næstu, t.d. þegar birtustig breytist. Hjá
Kant varð meginspurningin hvernig við skiljum heiminn. Hvað er það í
eðli okkar sem gerir það að verkum að heimurinn birtist okkur á þann hátt
sem hann gerir? Kant gerði ekki ráð fyrir því að við skynjuðum heiminn
nákvæmlega „eins og hann er”. Hann leit ekki svo á að það væri endilega
æskilegt markmið. Við erum slík sem við erum til þess að skynja heiminn á
gagnlegan hátt – á einhvern máta sem auðveldar okkur lífsbaráttuna. Kant
setti fram þá líkingu að ef matt gler væri sett fyrir augu okkar frá fæðingu
myndum við ekki gera okkur grein fyrir að skynjun okkar væri brengluð.
Lesendur sem þekkja til hellislíkingar Platóns14 sjá hér líkindi en sennilegt
er að hér hefði Kant bætt því við að þetta hindri okkur þó ekki í því að eiga
gagnleg samskipti við umhverfið.
13 Platón, Theaetetus, þýð. R.A.H. Waterfield, London: Penguin Books, 2004.
14 Platón, Ríkið, þýð. Eyjólfur Kjalar Emilsson, Reykjavík: Hið íslenska bókmennta-
félag, 1997.
ÞEKKINGARFRÆðI KANTS