Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Side 180

180
Í þriðja lagi má nefna framfarir, ekki aðeins í að skrifaoglesa, heldur
okkar sjálfra. Getur hugsast að skrifoglestur sé eins konar meðferðarúrræði
fyrir ófullkomna dýrategund? Hér erum við komin að jaðri hins ómeðvit-
aða. Sé fólk spurt út í drauma sína kemst maður að raun um að margir lýsa
eftirminnilegum draumum eins og lélegum spennutryllum. dreymandinn
er eltur eða pyntaður eða hann lendir í áflogum. Þar að auki virðist fólki
með melankólískt lundarfar hugnast melankólskar bókmenntir. Þeir sem
eru reiðir dragast að sögum um hefnd. Þeir sem lýsa sér, ef til vill með
nokkurri eftirsjá, sem dálítið utanveltu, laðast að sögum um einangrun.
Það er eins og bókmenntir verði ekki aðeins fyrir áhrifum hins ómeð-
vitaða í sköpunarferlinu heldur geti þær sett fram opinberar útgáfur af
ómeðvituðum hugarheimum okkar. Hver er tilgangurinn með því? Það
væri gaman að geta tekið undir með John Keats, þegar hann segir að ljóð-
list geti orkað á lesandann eins og „æðstu hugsanir hans, færðar í orð, og
næstum líkastar endurminningu“.43 Það væri líka gott að geta sagt að með
þeim hætti gæti lesandinn aukið skilning sinn á eigin hugarheimi, sætt
sig betur við hann og dregið hið ómeðvitaða fram í meðvitundina. En
vera má að æðstu hugsanir okkar mannanna séu ekkert annað en einmitt
það: hugsanir. Við höfum ekki enn fundið leið til að þróa slíkar hugsanir
yfir í breytt hugarþel. Við vitum ekki með vissu, í menningarlegum skiln-
ingi, hvaða afleiðingar það gæti haft ef hugsanir okkar væru færðar yfir í
bókmenntavitund, hvort sem þær voru fyrr ómeðvitaðar eða af æðsta toga.
Mannskepnan hefur verið til í kvartmilljón ára, sögurnar hafa kannski
verið til í einhverja tugi þúsunda ára og ritaðar bókmenntir í fjögur þúsund
ár eða svo.
Við erum að tala um framtíðarmúsík sem kynni þó að eiga við nú.
Wordsworth skrifaði í „Lines Composed a Few Miles Above Tintern
Abbey“:
… auk þess kenndir
frá gleymdum unaðsstundum: sem jafnvel,
hafa ei agnarsmæstu áhrif
á bestu stundir lífs hins mæta manns,
hinar smáu, nafnlausu og gleymdu gjörðir
sem sýna góðvild og ást.
43 John Keats, The Complete Poetical Works and Letters of John Keats, bls. 289.
KEith oatlEy