Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 7

sem reiknuð er hjá Fasteignamati ríkisins, hækkaði
sl. 12 mánuði minna en vísitala reiknaðrar húsaleigu,
sem endurspeglar kostnað við eigið húsnæði í vísi-
tölu neysluverðs. Reiknuð húsaleiga nær yfir hús-
næði á landinu öllu, ólíkt vísitölu Fasteignamatsins,
sem einungis nær til höfuðborgarsvæðisins. Ekki er
heldur notuð sama aðferð við útreikning reiknaðrar
húsaleigu og vísitalna Fasteignamatsins. Sterk vís-
bending er um að húsnæði á landsbyggðinni hafi að
undanförnu hækkað meira en húsnæði á höfuðborg-
arsvæðinu, enda kemur það vel heim og saman við
þróun efnahagsmála. Af vísitölum Fasteignamatsins
má ráða að verð allra íbúða (sér- og fjölbýliseigna) á
höfuðborgarsvæðinu hafi nýlega hækkað meira en
verð íbúða í fjölbýli, sem felur í sér að stærri eignir
hafi hækkað meira í verði en þær minni. Að nokkru
leyti kann uppsveiflan í verði stærri húseigna, eftir
tímabil lækkunar, að skýrast af hækkun hámarksupp-
hæðar húsbréfalána sl. haust.
Aðhaldsstefna Seðlabankans í peningamálum
stuðlaði að gengishækkun krónunnar og minnkandi
innlendri eftirspurn sem hvort tveggja leiddi til minni
verðbólgu
Það sem af er ári hefur þrennt stuðlað að hjöðnun
verðbólgunnar, hækkun gengis krónunnar frá nóvem-
berlokum og hjöðnun eftirspurnarspennu, eins og
nánar verður fjallað um síðar, og aðgerðir ASÍ sem
miðuðu að því að veita verslun og opinberum aðilum
aðhald í verðákvörðunum. Aðhaldssöm peninga-
stefna Seðlabankans hefur átt ríkan þátt í þeirri
hjöðnun eftirspurnarspennu og gengishækkun krón-
unnar sem eru forsendur hratt minnkandi verðbólgu á
þessu ári.
Þrýstingur ASÍ á veitendur opinberrar þjónustu
hefur leitt til a.m.k. ½% lægri vísitölu en ella, eins og
komið hefur fram. Erfiðara er að meta hve mikil
áhrifin hafa verið á verslun, því að erfitt er að greina
þau frá öðrum þáttum sem hafa stuðlað að minni
verðhækkunum eða lægra verði á sama tíma. Minni
eftirspurn eftir varanlegum og hálfvaranlegum
vörum eins og bílum, heimilistækjum og fatnaði tak-
markar svigrúm verslunarinnar til verðhækkunar.
Óformlegar kannanir benda til aukinnar samkeppni í
verslun með þessar vörur. Við slíkar aðstæður forðast
fyrirtæki verðhækkanir í lengstu lög og grípa tæki-
færi til verðlækkana sé þess kostur. Þessar aðstæður
kunna að skýra hvers vegna gengishækkun krón-
unnar hefur skilað sér hraðar í verðlagi ofangreindra
vörutegunda að undanförnu en þegar gengi krónunn-
ar styrktist á seinni hluta ársins 1999 og fyrri hluta
ársins 2000. Þá virtust fyrirtæki hafa tilhneigingu til
að nota gengisstyrkinguna til að auka hagnað sinn
frekar en að láta neytendur njóta hennar í lægra vöru-
verði. Hvað sem því líður kann athyglin sem aðgerðir
ASÍ fengu að hafa eflt verðskyn og aukið meðvitund
almennings um verðlagsmál, sem hvetur verslunina
til að gæta hófs í verðlagningu.3
Innlendar mat- og drykkjarvörur hafa lækkað
nokkuð í verði undanfarna 3 mánuði. Erfitt er að full-
yrða að hve miklu leyti um eiginlega verðlækkun er
að ræða, því að fyrrgreind leiðrétting á grunni vísi-
tölunnar hefur áhrif á þennan lið og ekki liggur fyrir
nákvæm sundurliðun á áhrifunum. Innfluttar mat- og
drykkjarvörur hafa lækkað mun meira í verði eða um
3,9% undanfarna 3 mánuði. Þar gætir greinilega
gengishækkunar krónunnar þótt hún hafi líklega ekki
skilað sér að fullu.
Undirliggjandi verðbólga síðustu 3 mánuði er lík-
lega u.þ.b. 4%
Nokkur umræða hefur átt sér stað um hver undir-
liggjandi verðbólga sé um þessar mundir í ljósi verð-
lagsþróunar það sem af er ári. Ýmsir sérstakir þættir
hafa haft áhrif á vísitölu neysluverðs á síðustu
mánuðum eins og fjallað hefur verið um hér að
6 PENINGAMÁL 2002/2
Mynd 3
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M
1998 1999 2000 2001 2002
90
100
110
120
130
Janúar 1998 = 100
Verð á varanlegri og hálfvaranlegri innfluttri
vöru og innflutningsgengisvísitala 1998-2002
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands.
Verð varanlegrar og
hálfvaranlegar vöru
Innflutningsgengi
3. Þó verður að hafa í huga að áhrif slíkra aðgerða á verðbólgu geta ein-
ungis verið tímabundin. Til lengdar er einungis hægt að ná varanlegum
árangri í baráttu við verðbólgu með aðgerðum í peningamálum.