Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 2

PENINGAMÁL 2002/2 1
Á síðustu mánuðum hefur dregið úr verðbólgu.
Gengi krónunnar hefur styrkst samfara hraðminnk-
andi viðskiptahalla. Um leið hefur innlend eftirspurn
haldið áfram að dragast saman og útlit er fyrir
nokkurn samdrátt landsframleiðslu á þessu ári eftir
langt og kröftugt hagvaxtarskeið. Spennan sem ríkti
á vöru- og vinnumarkaði hefur hjaðnað ört og er lík-
lega að snúast í slaka um þessar mundir. Þessar að-
stæður eru hagstæðar með tilliti til hjöðnunar verð-
bólgu en fela í sér aðlögunarerfiðleika fyrir fyrirtæki
og heimili sem gætu bitnað á fjármálakerfinu.
Verðbólga á síðasta ársfjórðungi var lítils háttar
minni en Seðlabankinn spáði í síðasta hefti Peninga-
mála, en það skýrist af sérstökum stjórnvaldsaðgerð-
um og áhrifum breytinga á grunni vísitölu neyslu-
verðs. Án þessara þátta hefði spáin reynst of lág. Eigi
að síður hefur dregið mjög úr undirliggjandi verð-
bólgu eins og síðasta spá bankans gerði ráð fyrir.
Ætla má að leiðrétt fyrir ofangreindum þáttum hafi
undirliggjandi verðbólga verið um 4% síðustu þrjá
mánuði, sem er mun minna en á seinni hluta síðasta
árs. Þessi þróun ásamt hærra gengi krónunnar veldur
því að mjög ólíklegt er að vísitala neysluverðs fari
yfir verðlagsmarkmið aðila vinnumarkaðarins nú í
maí.
Æ fleiri vísbendingar eru nú um að spennan sem
ríkti hér á landi á undanförnum misserum sé á hröðu
undanhaldi og hafi jafnvel þegar breyst í slaka.
Spennan átti verulegan þátt í mögnun verðbólgunnar
á sínum tíma en slakinn mun hjálpa til við að slá á
hana. Í þessu sambandi skiptir þróunin á vinnu-
markaði verulegu máli. Vísbendingar eru um að
launaskrið á almennum vinnumarkaði hafi nánast
stöðvast og geti í sumum greinum verið orðið nei-
kvætt. Þá eykst árstíðarleiðrétt atvinnuleysi með
hverjum mánuði sem líður, vinnutími styttist og
atvinnuþátttaka minnkar.
Síðasta verðbólguspá bankans gerði ekki ráð fyrir
að verðbólgumarkmið bankans næðist að óbreyttu á
árinu 2003. Ásamt mikilli verðbólgu mánuðina fyrir
gerð hennar hamlaði það möguleikum bankans til að
milda samdráttinn í þjóðarbúskapnum með lækkun
vaxta. Á það var hins vegar bent að forsendur gætu
breyst tiltölulega fljótt hvað þetta varðaði, sérstak-
lega ef gengi krónunnar styrktist frekar eða spennan
í hagkerfinu hjaðnaði hraðar en þá var gert ráð fyrir.
Þetta hefur gengið eftir. Verðbólguspáin sem hér er
birt byggir á rúmlega 5% hærra gengi en síðasta spá
og forsendur um launaskrið hafa verið lækkaðar.
Afleiðingin er sú að 2½% verðbólgumarkmið
bankans næst á síðustu mánuðum ársins 2003. Á
fyrri hluta árs 2004 verður verðbólga undir markmið-
inu miðað við óbreytta peningastefnu. Verðbólgan
mun fara inn fyrir efri þolmörk verðbólgumarkmiðs-
ins, sem eru nú 4½%, þegar á þriðja fjórðungi þessa
árs.
Í síðustu Peningamálum kynnti Seðlabankinn
áætlanir um að flæði á gjaldeyrismarkaði í ár myndi
styðja undir frekari styrkingu krónunnar. Það helg-
aðist af því að útlit var fyrir að viðskiptahalli myndi
minnka verulega og verða um 33 ma.kr., að draga
myndi verulega úr útstreymi vegna beinna fjárfest-
inga og verðbréfafjárfestingar, og að áform um lán-
tökur virtust meiri en þurfti til að fjármagna gjald-
eyrisútstreymi vegna þessara þátta. Þetta hefur ræst.
Gengi krónunnar hefur styrkst verulega að undan-
förnu og var í lok apríl orðið nærri 6½% hærra en í
lok janúar sl. Þá hefur framvindan staðfest útlit um
mun minni viðskiptahalla. Forsendur styrkara gengis
eru því enn til staðar.
Framvindan að undanförnu staðfestir það mat
Seðlabankans að lækkun gengis krónunnar á síðasta
ári hafi að verulegu leyti verið umfram efnahagslegar
forsendur til lengri tíma litið. Lækkun gengisins átti
Inngangur
Verðbólguhorfur og samdráttur skapa svigrúm til lækkunar
vaxta