Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 80

hverfum viðskiptum Seðlabankans til að bæta
stýringu bankans á lausafé. Viðvarandi eftirspurn
eftir lausafé sem ekki samrýmist verðbólgu-
markmiðinu bendir til að stýrivextir séu of lágir
og að þá ætti að hækka.
9. Hlúa verður að trúverðugleika verðbólgumark-
miðsstefnunnar sem kynnt var í mars 2001 á
upphafsskeiði hennar. Fyrst og fremst verður það
gert með því að fylgja peningastefnu sem dregur
hratt úr verðbólgu niður í verðbólgumarkmiðið
eins og gert er ráð fyrir í verðbólguspá Seðla-
bankans. Í þessu sambandi er mikilvægt að
Seðlabankinn sé frjáls að því að nýta nýfengið
sjálfstæði í beitingu stjórntækja sinna til þess að
fylgja aðhaldssamri peningastefnu án þrýstings
frá öðrum stofnunum hins opinbera. Því til
viðbótar myndi gagnsæi, fyrirsjáanleiki og trú-
verðugleiki peningamálastefnunnar eflast ef
bankastjórn Seðlabankans héldi reglulega vaxta-
ákvörðunarfundi og gæfi í kjölfar þeirra út yfir-
lýsingu þar sem greint yrði ítarlega frá forsend-
um ákvörðunar hennar. Slíkt fyrirkomulag
tíðkast í mörgum ríkjum sem fylgja verðbólgu-
markmiði.
10. Þrátt fyrir verulegan óróa á skuldabréfa- og
gjaldeyrismarkaði var bankarekstur arðsamur og
eiginfjárstaða banka styrktist. Árið 2001 jókst
hagnaður viðskiptabankanna, meðal annars
vegna meiri vaxtamunar, hagræðingar og hag-
stæðra áhrifa verðbólgu á efnahagsreikning
banka. Hins vegar var afkoma sparisjóða lakari
vegna meiri tapaðra útlána og seinvirkari hag-
ræðingaraðgerða. Vanskil jukust umtalsvert árið
2001 vegna áhrifa minnkandi eftirspurnar á
neyslu- og smásölumarkaði og öðrum heima-
greinum. Bankarnir brugðust við með því að
leggja meira á afskriftareikning útlána en enn eru
reglur um afskriftaframlög lakari en best gerist
erlendis.
11. Líta þarf til ýmissa áhættuþátta sem varða fjár-
málastöðugleika. Reiknað er með að gæði lána-
safna versni enn á árinu 2002 vegna minni efna-
hagsumsvifa. Nauðsynlegt er að fylgjast með
veðum og framlagi í varasjóði, sérstaklega vegna
raunlækkunar fasteignaverðs. Sé litið út fyrir
bankakerfið geta lán lífeyrissjóða á skulda-
bréfum myndað lánaáhættu sem ekki er nægilega
fylgst með. Lán á skuldabréfum til tengdra fjár-
málafyrirtækja eykur hagsmunatengsl og gæti
valdið freistnivanda sem kynni að hindra mark-
vissa innri áhættustjórnun. Ef verðbólga og
lækkun fasteignaverðs fara saman um lengri
tíma gæti áhætta Íbúðalánasjóðs og lífeyrissjóða
vaxið vegna þess að greiðslubyrði verðtryggðra
veðlána og annarra skulda eykst.
12. Stjórnvöld hafa náð verulegum árangri við að
taka á veikleikum í reglum sem varða starfsemi
og eftirlit á fjármálamarkaði sem bent var á í
svonefndri FSSA-skýrslu (e. Financial System
Stability Assessment) árið 2001. Fjármála-
eftirlitið lagði sérstaka áherslu á að bankar ykju
eigið fé sitt. Viðleitni stjórnvalda hefur þegar
skilað betri rekstrar- og þjóðhagsvísbendingum
sem notaðar eru til að meta fjármálastöðugleika
og einnig bættri stjórn fjármálastofnana. Sendi-
nefnd sjóðsins fagnar því að regluverk og eftirlit
með fjármálastofnunum hefur verið eflt. Einnig
fagnar sendinefndin frumkvæði sem gætt hefur í
starfi Fjármálaeftirlitsins. Í framhaldi af þessu
leggur nefndin til að hert verði ákvæði um
lágmarksstaðla fyrir áhættuflokkun útlána, fram-
lög í afskriftareikning og veðmat. Einnig er
mælst til að oftar verði framkvæmd athugun á
staðnum hjá fjármálastofnunum og fylgst verði
náið með ört vaxandi lánum á skuldabréfum og á
fjárfestingarbankastarfsemi. Leggja ber áherslu á
samþykkt og framkvæmd laga sem eru í undir-
búningi. Gera má ráð fyrir að þau geri kleift að
hafa betra eftirlit með innbyrðis tengdri fjár-
málastarfsemi, opni fyrir eftirlit á samstæðu-
grundvelli með vensluðum fyrirtækjum og leggi
til reglur sem miða að því að eiginfjárreglur
banka taki mið af áhættu í starfsemi þeirra.
Sendinefndin fagnar þeirri ákvörðun stjórnvalda
að fylgja eftir athugun sjóðsins á fjármálastöðug-
leika frá árinu 2001 með framhaldsúttekt.
13. Viðleitni til að styrkja ríkisfjármálin hefur skilað
sterkri stöðu ríkissjóðs og sendinefndin telur það
skynsamlegt langtímamarkmið hjá stjórnvöldum
að stefna að sveiflujöfnuðum afgangi sem nemur
að meðaltali 1% af VLF. Þetta myndi stuðla að
PENINGAMÁL 2002/2 79