Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 11

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
11
ríska þjóðarbúskaparins að stærð og því skiptir þróunin þar og í ná-
lægum löndum æ meira máli fyrir heimsbúskapinn. Væntingar eru um
að hagvöxtur í ár muni verða heldur minni, en samt sem áður muni
kínverskur þjóðarbúskapur halda áfram að vaxa einna hraðast í heim-
inum. Nokkur hætta er talin á ofþenslu í Kína og hafa stjórnvöld þar
leitast við að hægja á hjólum efnahagslífsins en án mikils árangurs.
Nýjustu upplýsingar benda til þess að kínverska hagkerfið sé enn þá á
góðri siglingu. Einkaneysla og útflutningur aukast áfram hröðum
skrefum.
Hækkun hráolíuverðs er ein af ástæðum þess að horfur eru á
minni hagvexti í heiminum í ár en í fyrra. Meðalverð hráolíu í fyrra var
tæplega 34% hærra en árið 2003. Olíuverð hefur haldið áfram að
hækka það sem af er ári og fyrstu tvo mánuði ársins var það að með-
altali 43% hærra en á sama tíma í fyrra. Áhyggjur vegna áframhald-
andi kulda í Bandaríkjunum og hugsanlegra sveiflna í framboði hafa
ýtt undir hækkun olíuverðs undanfarnar vikur. Framvirkt verð bendir
til þess að stundarverð haldist hátt næstu mánuði og var framvirkt
verð hráolíu í lok febrúar um 49% hærra en það var fyrir ári. Meðal-
verð bensíns var í fyrra tæplega 42% hærra en árið á undan. Líkt og
verð hráolíu hefur bensínverð haldið áfram að hækka á þessu ári, en
þó ekki jafnmikið. Meðalhækkun fyrstu tvo mánuði ársins frá sama
tíma í fyrra var um 25%.
Fjármögnun viðskiptahalla Bandaríkjanna veldur áhyggjum
Viðskiptahalli Bandaríkjanna hefur aukist stöðugt á undanförnum
árum. Nam hann í fyrra rúmlega 5% af landsframleiðslu og er gert ráð
fyrir enn meiri halla á þessu ári. Mikill halli hefur einnig verið á rekstri
ríkissjóðs. Óttast margir að „tvíburahallinn“ í Bandaríkjunum geti haft
neikvæð áhrif á heimsbúskapinn. Veldur það óvissu á fjármálamörk-
uðum víðs vegar um heim.
Ýmsar skýringar eru á viðskiptahallanum, meðal annars minnk-
andi sparnaður einkageirans og aukinn halli á rekstri hins opinbera, en
einnig sú staðreynd að þjóðarbúskapur Bandaríkjanna hefur vaxið
hraðar en þjóðarbúskapur margra helstu viðskiptalanda þeirra, t.d.
Evrópulanda og Japans. Vegna þess að utanríkisviðskipti Bandaríkj-
anna eru mjög lítil í hlutfalli við stærð hagkerfisins hefur vöxtur inn-
lendrar eftirspurnar minni áhrif á viðskiptahallann en í mörgum öðrum
ríkjum. Til þess að draga umtalsvert úr hallanum þurfa því að leggjast
á eitt, minni vöxtur innlendrar eftirspurnar, helst fyrir tilstilli aukins
aðhalds í ríkisfjármálum, og aukinn hagvöxtur í helstu viðskiptaríkjum
Bandaríkjanna, einkum á evrusvæðinu og í Japan. Nægi það ekki kann
gengi dalsins að þurfa að falla enn meira en orðið er. Ólíklegt er að
dragi úr viðskiptahalla Bandaríkjanna í bráð, því að eins og áður sagði,
er lítils hagvaxtar vænst í Evrópu og Japan í ár. Þar að auki hindrar sú
stefna margra Asíuríkja að halda gengi gjaldmiðla sinna föstu eða lítt
breyttu gagnvart Bandaríkjadal að gengislækkun Bandaríkjadals geti
knúið fram næga aðlögun, en stór hluti hallans er einmitt við Kína og
önnur Asíulönd.
Aðlögun heimsmarkaðarins að viðskiptahalla Bandaríkjanna hef-
ur til þessa einkum birst í lækkun á gengi Bandaríkjadals, en hann
hefur, frá því að hann náði hámarki í febrúar 2002, fallið um 28%
Olíu- og bensínverð á heimsmarkaði
2001-2005
Mynd 2
J MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N
2001 2002 2003 2004 2005
150
200
250
300
350
400
450
500
550
USD/tonn
15
20
25
30
35
40
45
50
55
USD/fat
Bensín 95 (vinstri ás)
Hráolía (hægri ás)

Spá um 2. - 4. ársfj. 2005, byggð á framvirku verði á Rotterdammarkaði.
Heimild: Bloomberg.
Spá