Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 89

RÁÐGÁTUR Á V INNUMARKAÐI
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
89
1. Tölur um atvinnuleyfi sýna þriggja mánaða hreyfanleg meðaltöl.
Heimildir: Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mynd 4
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi og
útgefin atvinnuleyfi 2000-20051
J A J O J A J O J A J O J A J O J A J O J
2000 2001 2002 2003 2004
0
100
200
300
400
500
600
Fjöldi
0,0
0,6
1,2
1,8
2,4
3,0
3,6
4,2
%
Atvinnuleyfi (vinstri ás)
Þar af ný atvinnuleyfi (vinstri ás)
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi (hægri ás)

1. Tölur úr staðgreiðsluskrá fyrir 4. ársfj. 2004 hafa ekki verið birtar.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun.
Stað-
greiðslu-
skrá
Ársverk skv.
Vinnumála-
stofnun
Starfandi Fjöldi
við vinnu
Heildar-
vinnutími,
venjulegur
vinnutími
Heildar-
vinnutími í
viðmiðunar-
viku
0,0
0,5
1,0
1,5
-0,5
-1,0
-1,5
-2,0
-2,5
%
Mynd 5
Breyting á vinnuafli á milli 2003 og 2004
1.- 3. ársfjórðungur1
Vinnumarkaðskönnun
í ákveðnum atvinnugreinum, en mikil þátttaka erlendra verktaka í
stóriðjuframkvæmdum hefur ýtt undir notkun erlends vinnuafls að
undanförnu.
Sveigjanleiki íslensks vinnumarkaðar hefur m.a. komið fram í því
að Íslendingar hafa flutt til og frá landinu í takt við eftirspurn eftir
vinnuafli.8 Á þessu virðist ekki hafa orðið afgerandi breyting að und-
anförnu. Að- og brottflutningur erlendra ríkisborgara hefur einnig
verið í takt við hagsveifluna.9 Hins vegar var fjölgun erlendra ríkis-
borgara töluvert meiri í síðustu uppsveiflu en áður hafði verið. Þeim
fjölgaði einnig verulega á árunum 2002 og 2003 á sama tíma og at-
vinnuleysi jókst.
Nokkuð dró úr útgáfu nýrra atvinnuleyfa á árinu 2002 og fram
í febrúar 2003 í takt við aukið atvinnuleysi, en þeim fjölgaði á ný um
það bil sem árstíðarleiðrétt atvinnuleysi náði hámarki. Í fiskvinnslu og
þjónustustörfum dró nokkuð úr innflutningi vinnuafls, en hann var
alltaf umtalsverður. Fjölgun nýrra atvinnuleyfa um mitt ár 2003 skýrist
aðeins að hluta af þörf fyrir vinnuafl við Kárahnjúkavirkjun. Árið 2003
voru atvinnuleyfi vegna Kárahnjúka um 12% af atvinnuleyfum en
tæpur fjórðungur árið 2004. Innflutningur vinnuafls virðist því vera
orðinn hluti af starfsumhverfi fyrirtækja.
1.3. Vinnuafl vantalið í vinnumarkaðskönnun en ofmetið í
staðgreiðslugögnum
Niðurstöður vinnumarkaðskönnunar Hagstofunnar og tölur um fjölda
á staðgreiðsluskrá gefa nokkuð ólíka mynd af breytingum á vinnuafli
á milli áranna 2003 og 2004 eins og fram kemur í mynd 5. Ljóst er að
erlent vinnuafl, sem er hér aðeins tímabundið, kemur illa og seint fram
í vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar en ætti að koma að mestu fram
í staðgreiðsluskrá. Hins vegar kemur fólk í fæðingarorlofi fram á stað-
greiðsluskrá, en reiknast ekki til vinnuaflsins samkvæmt vinnumark-
aðskönnun. Eðlilegt er því að einhver munur sé á þessu tvennu. Eigi
að síður kemur á óvart hversu misvísandi vísbendingar vinnumarkaðs-
könnunin og staðgreiðsluskráin gefa um breytingar á vinnuafli.
Ef vanmats gætir í vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar vegna
aukins innflutnings vinnuafls má gera ráð fyrir að vinnuaflsnotkun hafi
verið meiri á árinu 2004 en tölurnar gefa til kynna. Hins vegar gæti
aukning fjölda starfandi verið ofmetin í staðgreiðsluskrám, vegna þess
að fólki í fæðingarorlofi hefur fjölgað.10 Ef frásagnir verkalýðshreyf-
ingarinnar um fjölda starfsmanna sem eru hér við vinnu en utan skrár
eru réttar, er vinnuaflið vantalið bæði í vinnumarkaðskönnun Hagstof-
unnar og gögnum um staðgreiðslu.
8. Samband hagsveiflunnar og flutninga til og frá landinu hefur verið metið fyrir tímabilið
1962 til 1997 (Arnór Sighvatsson o. fl., 2000).
9. Þótt ekki komi allir erlendir ríkisborgarar hingað til lands til að vinna á það við um flesta.
10. Samkvæmt vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar.