Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 50

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
50
aðgang að stórum heimamarkaði og meginþorri skulda er í innlendum
gjaldmiðli.
Hátt raungengi og vaxandi ytra ójafnvægi auka óvissu um
verðbólguhorfur
Hið háa raungengi krónunnar um þessar mundir eykur á óvissu um verð-
bólguhorfur og um miðlun peningastefnunnar á næstu misserum.
Mat á verðbólguspá sem byggð er á þeirri forsendu að gengi krón-
unnar haldist óbreytt hlýtur að taka tillit til þess að líklegt er að gengi
krónunnar lækki á ný þegar fram líða stundir og að það muni tíma-
bundið leiða til meiri verðbólgu en spáð er að gefnu óbreyttu gengi.
Hraði og tímasetning þessarar óhjákvæmilegu aðlögunar kunna að
skipta sköpum. Æskilegt væri að hún yrði í smáum skrefum á löngum
tíma og sem mest eftir að byggingu orkuvera og álbræðslna lýkur,
þegar dregið hefur úr spennu í þjóðarbúskapnum. Mikill og vaxandi
viðskiptahalli skapar hins vegar ákveðna hættu á að framvindan verði
óhagstæðari. Eins og fram kom í kafla VII hér að framan nam hreint
innstreymi lánsfjár í fyrra u.þ.b. 70% vergrar landsframleiðslu. Á móti
þessu innstreymi er reyndar mikil erlend eignamyndun og hafa verður
í huga að skekkjuliður greiðslujafnaðar í fyrra var óvenjulega stór. Eigi
að síður er ljóst að innstreymi lánsfjár hefur fjármagnað ýmislegt fleira
en óvenjumikinn viðskiptahalla, bæði erlend verðbréfakaup lífeyris-
sjóða og beina erlenda fjárfestingu fyrirtækja og fjármálastofnana. Í
sama kafla kemur einnig fram að svokallaður grunnjöfnuður, þ.e.a.s.
viðskiptahallinn að viðbættum hreinum verðbréfakaupum innlendra
aðila erlendis og beinni erlendri fjárfestingu innlendra aðila nam í fyrra
34% af landsframleiðslu. Það er næstum tvöfalt hærra hlutfall en ár-
ið 2000, sem var ár mikils ójafnvægis og undanfari töluvert harka-
legrar aðlögunar í þjóðarbúskapnum. Horfur eru á að viðskiptahallinn
aukist enn frekar í ár. Þegar dregur úr lánsfjárinnstreyminu mun skap-
ast þrýstingur á gengi krónunnar og það gæti gerst fremur snögglega
þegar þar að kemur.
Síðbúnar aðhaldsaðgerðir áhættumeiri
Vegna þess að peningastefnan er mun sveigjanlegri um þessar mundir
og gengi krónunnar flýtur án inngripa Seðlabankans mun þetta þó að
líkindum ekki gerast eins snögglega og árin 2000-2001. Hugsanlegt
er að aðlögunin hefjist fyrr og taki nokkru lengri tíma. Aðlögunarferlið
er hins vegar tæpast fyrirsjáanlegt og viðkvæmar væntingar og spá-
kaupmennska kunna að magna sveiflur í báðar áttir. Þá er jafnan
sterkt samband á milli gengis gjaldmiðils og annars eignaverðs, sem
getur haft sterk áhrif á þjóðarbúskapinn í aðlögunarferlinu. Allt ber
þetta að sama brunni. Ef takast á að hemja eftirspurn þannig að verð-
bólga haldist í skefjum á næstu árum þarf Seðlabankinn að grípa til
nægilegra aðgerða nú. Tekið getur áhrif breytinga á stýrivöxtum allt
að tveimur árum að koma fram að fullu. Seðlabankinn getur því ekki
gert ráð fyrir að hafa mikil áhrif á næsta ári, umfram þau sem verða
af völdum þeirra stýrivaxtahækkana sem hann hefur þegar gripið til,
nema hann grípi fljótt til frekari aðgerða. Síðbúnar aðhaldsaðgerðir
fela í sér mun meiri áhættu fyrir fjármálakerfið, fyrirtæki og heimili.