Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 95

RÁÐGÁTUR Á V INNUMARKAÐI
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
95
un starfa á landsbyggðinni er því ekki einungis tengd stóriðjufram-
kvæmdum eins og sést á mynd 7 því að lausum störfum fjölgar t.d. á
vormánuðum öll árin.
Þegar Beveridge-kúrfa fyrir hvert hinna gömlu kjördæma er
skoðuð kemur fram hliðrun á kúrfunni árið 2003 en mismikil eftir
landshlutum. Störfum fjölgar einna mest á Norðurlandi vestra og
eystra og Vestfjörðum. Samkvæmt upplýsingum frá vinnumiðlunum á
þessum svæðum gæti skýringin á þessari miklu aukningu að einhverju
leyti legið í því að atvinnurekendur auglýsa eftir starfsfólki töluvert
löngu áður en þeir þurfa það til starfa. Störfin eru því fyrir hendi á
vinnumiðlunum í nokkra mánuði. Hugsanlega hafa atvinnurekendur
auglýst störf árið 2003 með lengri fyrirvara en áður og þau verið leng-
ur á skrá, þar sem atvinnuleysi var orðið töluvert og líklegra að um-
sóknir um atvinnuleyfi fengju neikvæða umsögn væri ekki farið að
ýtrustu reglum.28
3.4. Menntun og misgengi
Bent hefur verið á að misræmi milli eftirspurnar og framboðs á íslensk-
um vinnumarkaði hafi aukist (Lilja Mósesdóttir, 2004). Vinnuaflið
samanstandi annars vegar af stórum hópi ófaglærðra og hins vegar af
fólki með mikla menntun.
Þegar skoðaðar eru breytingar á samsetningu atvinnulausra eftir
starfsstétt frá árinu 2000 kemur fram að hlutur stjórnenda, sérfræð-
inga og sérmenntaðs starfsfólks eykst töluvert. Árið 2001 voru at-
vinnulausir í þessum hópum tæplega 13% atvinnulausra en hlutur
þeirra jókst í um 17% árin 2002 og 2003 og 19% árið 2004. Einnig
er athyglisvert að á árinu 2004 dró úr atvinnuleysi allra starfsstétta
nema þessara. Svipað mynstur er í skiptingu atvinnulausra eftir
menntun. Hlutfall fólks með háskólapróf í hópi atvinnulausra hækkaði
úr 7½% árið 2001 í tæplega 10% árið 2004. Háskólamenntað fólk er
jafnframt eini hópur atvinnulausra sem fjölgaði í á árinu 2004.
Samstilling starfa og þekkingar virðist því ekki hafa tekist sem
skyldi að undanförnu, sem birtist m.a. í auknu atvinnuleysi háskóla-
menntaðs fólks og þá sérstaklega á árinu 2004 á sama tíma og dró úr
atvinnuleysi annarra hópa. Atvinnuleysi er þó enn mest meðal ófag-
lærðra enda hefur nokkuð verið um að framleiðslustarfsemi hafi verið
flutt úr landi á undanförnum árum. Innflutningur vinnuafls er einnig
skýr vísbending um að ekki sé nægt framboð vinnuafls með þá þekk-
ingu sem atvinnulífið þarf.
28. Þetta minnir okkur á að þegar aðstæður breytast jafn mikið og raun er á skömmum tíma,
getur verið varasamt að lesa í hagvísa með sama hætti og áður. Tölur um framboð starfa
nú geta sagt aðra sögu en þær gerðu fyrir nokkrum árum þegar laust starf hjá vinnumiðlun
þýddi að starfsfólk vantaði strax, en ekki eftir nokkra mánuði. Við sjáum einnig að opin-
berar tölur um vinnuaflsnotkun segja ekki alla söguna. Nauðsynlegt er að upplýsingar liggi
fyrir bæði um hlut innlends og innflutts vinnuafls, því að opinn vinnumarkaður er kominn
til að vera.