Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 82

GRE INARGERÐ
T I L R ÍK I SST JÓRNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
82
framleiðsluspennu á árinu 2006, sem talin var geta orðið álíka mikil og
á fyrri ofþensluskeiðum undanfarinna áratuga. Ennfremur var talið
líklegra, ef ekkert yrði aðhafst, að verðbólgan yrði meiri en í grunn-
spánni fremur en að hún yrði minni. Helgaðist það meðal annars af
hættu á að gengi krónunnar tæki að veikjast undir lok spátímabilsins
og af því að verðbólguspáin benti til þess að veruleg hætta væri á
meiri hækkun launa en í forsendum spárinnar í kjölfar hugsanlegrar
endurskoðunar á launalið kjarasamninga í nóvember næstkomandi.
Vaxtahækkun bankans og hækkun gengis hafa bætt horfurnar...
Til þess að bregðast við þessum verðbólguhorfum sá Seðlabankinn sig
knúinn til að hækka stýrivexti óvenju mikið um leið og verðbólguspáin
var birt í desember sl., eða um 1 prósentu, í 8,25%. Jafnframt gaf
bankinn til kynna að búast mætti við frekari aðhaldsaðgerðum. Vaxta-
hækkunin og gengishækkunin sem fylgdi í kjölfarið breytti vitaskuld
forsendum verðbólguspárinnar umtalsvert. Áhrif aðgerða í peninga-
málum taka alllangan tíma að koma fram og eru því ekki mikil til
skamms tíma, ef undan eru skilin áhrif hærra gengis krónunnar á
nokkra gengisnæma þætti neysluverðsvísitölunnar. Því var ljóst að
aðgerðir bankans hefðu tiltölulega takmörkuð áhrif á líkur þess að
verðbólgan færi yfir þolmörk á fyrsta fjórðungi ársins 2005. Að auki
hafa aðgerðir Seðlabankans til þessa ekki megnað að hafa áhrif á
vexti íbúðaveðlána, sem er meginástæða þess að verðbólga hefur
aukist eins og raun ber vitni. Möguleikar Seðlabankans til þess að hafa
áhrif á eftirspurn eftir íbúðarhúsnæði og þar með húsnæðislið vísitölu
neysluverðs eru því takmarkaðir til skamms tíma. Vaxandi tólf mán-
aða hækkun húsnæðisliðarins á undanförnum mánuðum ræðst að
nokkru leyti af svokölluðum grunnáhrifum (e. base effect), þ.e.a.s. því
að liðurinn hækkaði mjög lítið á sama tíma fyrir tólf mánuðum.
Hækkun húsnæðisliðarins í hverjum mánuði hefur því komið sem
hrein viðbót við árshækkun hans. Á tímabilinu mars til júní 2004
hækkaði húsnæðisliðurinn um tæplega 1½% í hverjum mánuði. Til
þess að framlag húsnæðisliðarins til verðbólgunnar hætti að aukast
má hækkun hans í hverjum mánuði ekki verða meiri á þessu tímabili í
ár. Miðað við hækkun húsnæðisliðarins undanfarna fjóra mánuði, sem
hefur verið á bilinu 1-2½% í hverjum mánuði, og að lífleg fasteigna-
viðskipti eru oft á vormánuðum má þó telja töluverðar líkur á að
árshækkun húsnæðisliðarins eigi eftir að aukast enn frekar. Að end-
ingu mun hins vegar vaxandi framboð nýbygginga leiða til þess að
þessi hrina verðhækkana stöðvast eða snýst jafnvel við. Enn sem
komið er virðast eftirspurnaráhrifin þó hafa yfirhöndina og ekki fyrir-
sjáanlegt að það breytist í bráð.
...en ekki nóg til þess að verðbólgumarkmið bankans náist á
spátímabilinu án frekara aðhalds
Hærra gengi og vextir munu hafa töluverð áhrif á verðbólguþróunina
þegar líða tekur á þetta ár og á því næsta og vega á móti áhrifum
hækkandi verðlags í þeim geirum sem starfa í skjóli fyrir erlendri sam-
keppni. Endurmat á efnahags- og verðbólguhorfum miðað við þessar
nýju upplýsingar bendir til þess að verðbólga muni verða nokkru
minni á næstu tveimur árum en gert var ráð fyrir í síðustu spá bank-
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
2003 2004 2005 2006
4
5
6
7
8
9
10
%
Stýrivextir
Framvirkir stýrivextir
Einföld Taylor-regla
Framsýn Taylor-regla

Mynd 6
Stýrivextir Seðlabankans
og vextir samkvæmt Taylor-reglu