Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 71

Seðlabanki Íslands hækkaði stýrivexti um eina prósentu í byrjun desember og aftur um hálfa prósentu í febrúar.
Gengi krónunnar hækkaði í kjölfarið og fór vísitala gengisskráningar niður fyrir 110 í febrúar en hafði verið
nærri 120 síðari hluta nóvember. Aðrir vextir hækkuðu einnig en ávöxtun ríkisvíxla virðist þó lúta öðrum lög-
málum, a.m.k. um sinn. Um áramótin hætti Seðlabankinn kaupum á gjaldeyri til að styrkja gjaldeyrisforða sinn
en hélt áfram kaupum vegna þarfa ríkissjóðs fyrir gjaldeyri. Hlutabréfaverð tók að rísa á ný upp úr áramótum.
Skuldabréfamarkaður var líflegur í desember, dofnaði í janúar en lifnaði síðan við á ný um miðjan febrúar.
Fjármálamarkaðir og aðgerðir Seðlabankans1
Vaxtahækkanir og gengisstyrking
Gengi krónunnar styrktist í kjölfar vaxtahækkunar í desember ...
Seðlabanki Íslands tilkynnti um hækkun stýrivaxta um eina prósentu
2. desember 2004. Helstu ástæður fyrir svo mikilli hækkun stýrivaxta
voru að þensla á íbúðamarkaði hafði vaxið verulega í kjölfar aukinnar
samkeppni á lánamarkaði og að framkvæmdum við stóriðju hafði
verið flýtt og þær auknar. Verðbólguhorfur höfðu því versnað. Um-
fang hækkunarinnar kom nokkuð á óvart þótt væntingar hefðu verið
um hækkun vaxta á gjaldeyrismarkaði dagana fyrir tilkynninguna.
Gengið styrktist skarpt eftir vaxtahækkunina og lækkaði síðan nokkuð
áður en það tók að hækka á ný. Í janúar og febrúar hélt gengið áfram
að styrkjast. Auk meiri vaxtamunar við útlönd stuðluðu jákvæðar
fréttir af aflabrögðum, erlendri fjárfestingu og breyttu lánshæfismati
að styrkingunni en ekki varð séð að neikvæðar fréttir, t.d. fréttir um
vöruskiptajöfnuð við útlönd, hefðu merkjanleg áhrif. Í byrjun febrúar
snerist þróunin við um skamma hríð en sótti skömmu síðar í sama
farið á ný. Í lok febrúar var vísitala gengisskráningar á svipuðu róli og
í byrjun júní 2000, þ.e. skömmu eftir að gengið náði hæsta gildi. Þró-
un vísitölu gengisskráningar má sjá á mynd 1.
...og aftur í febrúar
Stýrivextir voru aftur hækkaðir um hálfa prósentu 18. febrúar 2005
samhliða því að Seðlabankinn birti greinargerð til ríkisstjórnar eftir að
verðbólga rauf þolmörk peningastefnunnar sem tilgreind voru í sam-
eiginlegri yfirlýsingu Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar í mars 2001.
Hækkunin hafði tafarlaus áhrif á gengi krónunnar, jafnvel þótt spár
greiningadeilda bankanna bentu til þess að markaðurinn vænti vaxta-
hækkunar. Á tímabilinu frá 24. nóvember til 28. febrúar lækkaði vísi-
tala gengisskráningar alls um rúmlega 8%. Um alllangt skeið hafa ríkt
væntingar um styrkingu íslensku krónunnar vegna stórframkvæmda á
Austurlandi og í tengslum við stækkun Norðuráls. Þar af leiðandi hafa
íslensk fyrirtæki getað búið sig undir þessar aðstæður og stærstu fyrir-
tækin hafa haft uppi viðamiklar gengisvarnir sem til þessa virðast hafa
haldið. Það sem ekki varð þó séð jafn vel fyrir var mikil veiking Banda-
ríkjadals á alþjóðlegum mörkuðum undir lok ársins og fyrstu dagana í
janúar. Gengi evru gagnvart Bandaríkjadal fór í 1,3667 hinn 30.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem tiltækar voru þann 4. mars 2005.
J F M A M J J Á S O N D | J F
106
109
112
115
118
121
124
127
31. desember 1991 = 100
Gengisskráningarvísitala
Mynd 1
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 5. janúar 2004 - 1. mars 2005
M J J Á S O N D | J F M
4
6
8
10
12
14
16
%
Óverðtryggðir kjörvextir banka
Meðalvextir óverðtryggðra skuldabréfalána banka
Stýrivextir Seðlabankans

Hækkun bankavaxta og stýrivaxta
1. maí 2004 - 1. mars 2005
Mynd 2
Heimild: Seðlabanki Íslands.