Peningamál - 01.03.2005, Page 12

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
12
gagnvart helstu gjaldmiðlum þróaðra ríkja. Gengislækkunin hefur þó
ekki enn haft mikil áhrif á viðskiptahallann, meðal annars vegna þess
að útflytjendur helstu viðskiptalanda Bandaríkjanna hafa kosið að
taka á sig minni hagnað fremur en að leyfa vörum sínum að hækka
að ráði í dölum talið og markaðshlutdeild að minnka. Að auki hafa
mörg Asíuríki, eins og áður sagði, haldið gjaldmiðlum sínum föstum
gagnvart Bandaríkjadal. Því er ekki hægt að útiloka að töluvert meiri
gengislækkunar sé þörf til þess að hafa veruleg áhrif á hallann. Seint
á níunda áratugnum féll meðalgengi Bandaríkjadals (vöruviðskipta-
vegið) um 35%, samanborið við lækkun hans um 15% frá árinu
2002. Þá var viðskiptahallinn þó helmingi minni sem hlutfall af vergri
landsframleiðslu en hann er um þessar mundir.
Verðlag sjávarafurða hefur hækkað
Í fyrra dróst heildarfiskafli saman, aðallega vegna samdráttar í afla upp-
sjávarfisks, en vel aflaðist af botnfiski. Aflaverðmæti upp úr sjó á föstu
verði stóð því í stað milli ára þrátt fyrir minni heildarafla. Þrátt fyrir
svipað aflaverðmæti og áður jókst útflutningur sjávarafurða um rúm-
lega 8% að magni til. Vöxtinn má einkum rekja til breyttrar samsetn-
ingar útflutnings. Útflutningur ferskfisks jókst mikið, en hann skilar að
jafnaði meiri virðisauka en önnur framleiðsla. Meiri frysting loðnu- og
síldarafurða, í stað bræðslu, jók útflutningsverðmæti þeirra um 7 ma.kr.
Markviss markaðssetning, batnandi nýting hráefnis, betri vinnslutækni
og sterkari staða íslenskra útflutnings- og matvælafyrirtækja á helstu
mörkuðum Evrópulanda kunna einnig að hafa átt þátt í auknu verð-
mæti útfluttra sjávarafurða.
Þrátt fyrir fremur dræman vöxt einkaneyslu víða í Evrópu hefur
útflutningsverðlag sjávarafurða hækkað verulega undanfarna mánuði.
Verðlag sjávarafurða í erlendri mynt hækkaði um rúmlega 10% undan-
farna átta mánuði og mest undanfarna tvo mánuði, en verðlag hafði
farið lækkandi frá fyrri hluta árs 2002. Hækkun á gengi krónunnar
veldur því hins vegar að afurðaverð hefur lítið breyst í krónum talið.
Verð nær allra afurða hefur hækkaði undanfarna átta mánuði.
Hækkunina má rekja til þess að framboð á helstu botnfiskafurðum
hefur dregist saman á síðustu árum, en eftirspurn verið stöðug eða
aukist. Þá hefur samkeppni meðal kaupenda um eftirsóttar afurðateg-
undir eins og ferskan þorsk aukist. Einnig hefur átt sér stað ákveðin
verðleiðrétting á nokkrum tegundum afurða, sérstaklega sjófrystum
fiski, eftir verðfall á árunum 2002 og 2003.
Áhrif raungengis mismikil
Gengi krónunnar hækkaði töluvert undir lok síðasta árs. Á árinu 2004
var gengi krónu gagnvart Bandaríkjadal að meðaltali um 8,6% hærra
en árið á undan, 2,4% hærra gagnvart sterlingspundi og 0,5% hærra
gagnvart evru. Það sem af er ári hefur gengi krónunnar haldið áfram
að hækka, meðal annars sökum stýrivaxtahækkana Seðlabankans. Í
spá Seðlabankans að þessu sinni er gert ráð fyrir óbreyttu gengi frá 8.
mars, en það felur í sér að í ár verði meðalgengi krónu 10,6% hærra
en í fyrra. Að óbreyttu innbyrðis gengi gjaldmiðla fæli það í sér að
meðaltali 14% hækkun gagnvart Bandaríkjadal, 10% hækkun gagn-
vart sterlingspundi og rúmlega 8% hækkun gagnvart evru.
Skipting sjávarafurðaframleiðslu
2000 og 2004
Mynd 5
Land-
frysting
Sjó-
frysting
Saltaðar
afurðir
Mjöl
og lýsi
Ferskar
fiskafurðir
Annað
0
5
10
15
20
25
30
35
40
%
2000
2004
Heimild: Hagstofa Íslands.
Áætlað verðlag sjávarafurða
janúar 2000 - janúar 2005
Mynd 4
J MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N J
2000 2001 2002 2003 2004
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
2003=100
Í íslenskum krónum
Í erlendri mynt

1. Verðvísitala Hagstofu Íslands umreiknuð yfir í erlendan gjaldmiðil
með vöruskiptavog m.v. útflutning.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Aukning afla, aflaverðmætis og
útflutningsverðmætis 1998-2004
Mynd 3
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
0
10
20
30
-10
-20
-30
Breyting frá fyrra ári (%)
Heildarafli
Aflaverðmæti
Útflutningsverðmæti
Heimild: Hagstofa Íslands.