Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 53

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
53
Áður en vaxtarófið er metið þarf að ákveða hvaða upplýsingar
skal nota til að reikna út vaxtarófið. Fyrir seðlabanka á verðbólgu-
markmiði er sérstaklega áhugavert að nálgast upplýsingar um vænt-
ingar á fjármálamörkuðum um þróun stýrivaxta til u.þ.b. næstu
tveggja ára. Stýrivextir gilda í endurhverfum viðskiptum til einnar viku
í senn og því er áhugavert að skoða væntingar um þróun einnar viku
vaxta í framtíðinni. Óverðtryggð ríkistryggð bréf eru vanalega notuð
sem grunnur að vaxtarófi óverðtryggðra vaxta. Ástæðan er einkum sú
að markaðurinn með þessi bréf er virkari en markaðir með önnur
skuldabréf. Einnig bera þau lágmarks vanskilaáhættu ólíkt fyrirtækja-
bréfum, en markaður með fyrirtækjabréf er of lítill hér á landi til að
koma að gagni við mat á vaxtarófi. Í mati á vaxtarófinu hefur Seðla-
bankinn einnig notað vexti á millibankamarkaði.2 Ókosturinn við
vexti á millibankamarkaði er að þar er ekki verslað með skuldabréf og
þess vegna geta vextir á millibankamarkaði verið nokkuð frábrugðnir
vöxtum á skuldabréfamarkaði jafnvel þótt lokadagur sé svipaður.3
Kostirnir eru hins vegar þeir að miklu meiri upplýsingar fást um vaxta-
rófið. Upp á síðkastið hefur t.a.m. verið nokkurt ósamræmi milli vaxta
ríkisvíxla og vaxta á millibankamarkaði sem fyrst og fremst má rekja
til misræmis í framboði og eftirspurn eftir ríkisvíxlum.
Á mynd 1 getur að líta mat á vaxtarófi stundarvaxta til einnar
viku þann 23. febrúar sl. Metna vaxtarófið rís dálítið hraðar en vextir
á millibankamarkaði gefa tilefni til, þ.e. metnu vextirnir verða ríflega
9,7% eftir rúmlega hálft ár, en millibankamarkaðsvextir fyrir sama
tíma tæplega 9,5%. Vextir ríkisvíxla skera sig úr þar sem ávöxtunar-
krafa þeirra er um 8% þótt lokadagur þeirra sé tiltölulega skammt
undan. Ef vaxtarófið hefði einungis verið metið með ríkisbréfum og
ríkisvíxlum hefði matið orðið nokkuð ólíkt þar sem ávöxtunarkrafa
ríkisvíxla hefur verið óvenju lág upp á síðkastið. Þeir hafa þó ekki ýkja
mikil áhrif á mat á vaxtarófinu í heildina vegna þess hve fáir þeir eru.
Metnir meðalvextir (e. yield to maturity) eru þeir sömu og metnir
stundarvextir nema fyrir þau bréf sem bera vaxtagreiðslur (e. coupon)
en það á við um ríkisbréfin með lokadag eftir rúmlega fimm og átta
ár. Fólgnu framvirku vextirnir rísa mun hraðar en stundarvextirnir og
ná hámarki í tæplega 10% að þremur mánuðum liðnum. Eftir það
fara þeir hratt lækkandi þar til þeir verða 7% að þremur árum liðnum.
Upplýsingar um vaxtaþróun eru Seðlabankanum mikilvægar.
Breytingar í markaðsvöxtum hafa áhrif á innlenda eftirspurn og þar með
verðbólguna. Nokkurn tíma tekur hins vegar þar til áhrifin koma fram og
þarf Seðlabankinn því að horfa allnokkur misseri fram á veginn við
vaxtaákvarðanir. Með því að fylgjast með þróun á fjármálamörkuðum
getur Seðlabankinn nálgast upplýsingar um ástand þjóðarbúskaparins og
2. Í síðasta hefti Peningamála voru fólgnir framvirkir vextir einungis reiknaðir út frá ríkisvíxl-
um og ríkisbréfum. Síðan þá hefur verið unnið að nokkurri endurskoðun á aðferðafræð-
inni og því eru vextir á millibankamarkaði með krónur að þessu sinni einnig notaðir við að
meta vaxtarófið. Þegar Seðlabankinn notar framvirka vexti til að spá fyrir um þróun stýri-
vaxta er stystu vöxtum á millibankamarkaði skipt út fyrir stýrivexti. Unnið er áfram að
nánari útfærslu á þessari aðferðafræði.
3. Vextir á millibankamarkaði eru flatir og því þarf að leiðrétta þá til að hægt sé að bera þá
saman við vexti á skuldabréfamarkaði. Einnig eru vaxtareglur á mörkuðunum ekki þær
sömu. Notast er við reikniregluna raunverulegur dagafjöldi/360 dagar á millibankamark-
aði en reiknireglan 30/360 dagar gildir í viðskiptum með skuldabréf.
Vaxtaróf stundarvaxta og fólgnir
framvirkir vextir 23. febrúar 2005
Mynd 1
Heimild: Seðlabanki Íslands.
6,0%
6,5%
7,0%
7,5%
8,0%
8,5%
9,0%
9,5%
10,0%
10,5%
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Vaxtaróf stundarvaxta
Fólgnir framvirkir vextir
Metnir meðalvextir
StundarvextirX
Ár