Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 6

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
6
Þau skyndilegu straumhvörf fjármagnsinnflæðis sem urðu hér
á landi sl. haust og gjaldeyriskreppan sem fylgdi í kjölfarið hafa leitt
til mikillar aðlögunar eftirspurnar. Einkaneysla og fjárfesting drógust
saman um tæplega fjórðung á síðasta fjórðungi ársins 2008 miðað
við sama tíma árið áður. Samdráttur um tæplega 50% í innflutningi á
vörum og þjónustu þýðir hins vegar að samdráttur í landsframleiðslu
var mun minni, eða 1,5%. Nú er talið að eftirspurn og framleiðsla
haldi áfram að dragast saman þar til að þjóðarbúskapurinn tekur
smám saman að rétta úr kútnum á ný um mitt ár 2010.
Efnahagur heimila og fyrirtækja er viðkvæmur fyrir
gengissveiflum ...
Í ljósi þess að gengislækkun krónunnar hefur veruleg áhrif á erlendar
skuldir heimila, fyrirtækja og banka er brýnt að koma í veg fyrir enn
stórfelldari lækkun gengisins. Styrking krónunnar í kjölfar snarprar
lækkunar sl. haust var því mikilvæg til að draga úr umfangi efnahags-
hrunsins. Raungengið er þó enn vel samkeppnishæft og raunar má
halda því fram að töluverð styrking krónunnar væri í samræmi við
hraðan bata í þjóðarbúskapnum eða gæti jafnvel stutt við hann. Hærra
raungengi myndi draga úr skuldabyrði mjög skuldsettra fyrirtækja og
heimila, sem sum eru jafnvel tæknilega gjaldþrota miðað við núver-
andi gengi og eiga því erfitt með að fá gjaldfrest og rekstrarfé.
... því er gengisstöðugleiki mikilvægt markmið peningastefnunnar
Til að stuðla að endurreisn efnahags heimila og fyrirtækja eru Seðla-
bankinn, stjórnvöld og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn sammála um að
veigamikill þáttur í áætluninni um efnahagsbata á Íslandi sé stöðug-
leiki krónunnar. Gengisstöðugleiki er líka mikilvægur þáttur í að
koma að nýju á verðlagsstöðugleika á Íslandi. Þetta kallaði í upphafi
á aðhaldssama peningastefnu og á tímabundin gjaldeyrishöft til að
forðast óheft útflæði fjármagns. Í ljósi veikrar stöðu íslensks þjóð-
arbúskapar og þeirrar efnahagsröskunar sem fylgir gjaldeyrishöftum
eru báðar ráðstafanirnar óheppilegar en ómissandi liðir í áætlun sem
miðar að því að styðja varanlegan efnahagsbata.
Það hefur torveldað framkvæmd peningastefnunnar að til varð
tvöfaldur markaður með krónuna vegna gjaldeyrishaftanna. Viðskipti
sem aðallega tengjast vöru- og þjónustuviðskiptum fara fram á opin-
bera innlenda gjaldeyrismarkaðnum, en einhver viðskipti milli erlendra
eigenda íslenskra fjármálaafurða fara fram á markaði sem hefur þróast
erlendis. Báðir markaðir eru mjög þunnir og tiltölulega lítil viðskipti
geta auðveldlega valdið miklum verðbreytingum. Þetta skapar frekari
hættu því að fáar fjármálaafurðir eru tiltækar til að draga úr þessum
sveiflum og verja sig gegn þeim við núverandi aðstæður.
Munurinn á gengi krónunnar á innlendum markaði og aflands-
mark aði (e. offshore market) hefur minnkað á ný eftir að hafa aukist
á fyrstu mánuðum ársins og nú er gengi krónunnar um 208 kr. gagn-
vart evru á aflandsmarkaðnum, eða u.þ.b. 23% lægra en á opin berum
gjaldeyrismarkaði.
Ætíð er hætt við að gjaldeyrishöft haldi ekki fullkomlega
Á undanförnum mánuðum hefur komið í ljós að myndast hafa smugur
framhjá gjaldeyrishöftunum. Viðskiptaaðilar hafa getað keypt krónur
Mynd I-2
Tvöfaldur gjaldeyrismarkaður
íslensku krónunnar1
Daglegar tölur 1. janúar 2008 - 6. maí 2009
Kr./evra
Erlendis
Innanlands1
1. Gengi innanlands er lokagengi dagsins.
Heimild: Reuters.
2008 2009
50
100
150
200
250
300
350