Peningamál - 01.05.2009, Page 23

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
23
Áhrif stýrivaxta á vaxtagreiðslur til erlendra aðila ekki augljós
Undanfarið hefur verið töluverð umræða um að háir stýrivextir stuðli að
lækkun á gengi krónunnar vegna þess að þeir stuðli að miklum vaxta-
greiðslum til erlendra aðila og auki þar með eftirspurn eftir gjaldeyri.
Hins vegar má færa rök fyrir því að áhrifin séu mun flóknari en margir
vilja vera láta. Tengslin milli stýrivaxta og gjaldeyrisútflæðis eru raunar
mjög óviss og erfitt að draga upp skýra mynd af þessu flókna samspili.
Vaxtagreiðslum vegna þeirra eigna sem erlendir fjárfestar eiga
nú í íslenskum krónum má skipta í tvennt: Annars vegar eru vaxtaber-
andi eignir sem gera má ráð fyrir að stýrivextir Seðlabankans hafi
fljótlega bein áhrif á, þ.e. innstæðubréf Seðlabankans og ríkisvíxlar
sem gefin eru út eftir vaxtabreytingu og innstæður í innlendum bönk-
um á breytilegum vöxtum sem taka mið af stýrivöxtum. Hins vegar
eru eignir sem stýrivextir hafa aðeins óbein eða a.m.k. mun minni áhrif
á, t.d. útistandandi skuldabréf af ýmsu tagi. Í síðarnefnda flokknum
geta áhrifin orðið mjög lítil eða vaxtalækkun jafnvel haft í för með sér
aukið gjaldeyrisútstreymi, eins og rakið er hér að neðan.
Einnig má skipta erlendum fjárfestum í tvo hópa: Aðila sem hafa
fjárfest hér á landi til skamms tíma til að nýta sér skammtímavaxta-
mun undangenginna ára og aðila sem fjárfest hafa hér á landi til lengri
tíma litið. Gera má ráð fyrir að þeir aðilar sem fjárfest hafa með lang-
tímasjónarmið að leiðarljósi hafi fremur leitast við að fjárfesta í lengri
skuldabréfum, t.d. í verðtryggðum íbúðabréfum og ríkisskuldabréfum
á gjalddaga á árinu 2019. Líklegt er hins vegar að þeir aðilar sem fjár-
fest hafa í skuldabréfum með skammtímaávinning í huga hafi fremur
kosið skemmri skuldabréf og innstæður. Stærstur hluti erlendra aðila
sem hafa fjárfest í ríkisskuldabréfum eiga skemmstu ríkisskuldabréfin.
Erlendir aðilar eiga um 70 ma.kr. í flokki ríkisskuldabréfa sem eru á
gjalddaga í júní á þessu ári. Þegar þessi skuldabréf koma á gjalddaga
þurfa erlendir aðilar að endurfjárfesta höfuðstól skuldabréfanna og
líklegt er að einhver hluti þess fjár muni leita í innstæður og nýútgefin
skuldabréf (sjá umfjöllun í rammgrein III-2).
Gera má ráð fyrir að stýrivextir hafi hverju sinni áhrif á ávöxt-
unarkröfu útgefinna skuldabréfa. Til lengri tíma litið munu stýrivextir
Seðlabankans því hafa áhrif á vaxtagreiðslur til erlendra aðila. Þó verð-
ur að hafa í huga að áhrif einstakra vaxtabreytinga markast mjög af
því hvort þær séu meiri eða minni en markaðsaðilar höfðu þegar gert
ráð fyrir og feli því í sér nýjar upplýsingar. Almennt er talið að lang-
tímavextir ráðist af núverandi skammtímavöxtum og þeim skamm-
tímavöxtum sem vænst er út líftíma skuldabréfsins. Vaxtagreiðslur
útistandandi bréfa tengjast því væntingum um stýrivexti á líftíma
bréfanna frekar en stýrivaxtastiginu nú. Vaxtagreiðslur af nýjum bréf-
um, þ.e. bréfum gefnum út eftir vaxtabreytingu, ráðast því ekki ein-
ungis af stýrivöxtum nú heldur væntingum um þá á næstu misserum.
Vaxtalækkun nú ætti því einungis að hafa áhrif á vexti nýrra bréfa eða
ávöxtunarkröfu skuldabréfa á eftirmarkaði að því marki sem lækk-
unin er umfram væntingar markaðsaðila. Væntingar um umtalsverðar
vaxtalækkanir eru nú þegar fólgnar í ávöxtunarferlinum. Ýmislegt
annað getur þó haft áhrif á ávöxtunarkröfu skuldabréfa til langs tíma,
t.d. virkni skuldabréfamarkaða og vanskilaáhætta. Þá getur mikið eða
lítið framboð skuldabréfa breytt ávöxtunarkröfunni.
Mynd III-8
Eignir erlendra aðila í ríkistryggðum skulda-
bréfum og innstæðum í ma.kr. í aprílmánuði1
Verðtryggð
Óverðtryggð
Innstæðubréf í SÍ
Innlendar innstæður
161,9
59,5
204,0
1. Þetta er mat á eign erlendra aðila en hafa ber í huga að innlendir
aðilar gætu flokkast sem erlendir ef varsla bréfanna fer fram hjá
erlendum banka.
Heimildir: Verðbréfaskráning Íslands, Seðlabanki Íslands.
204,6
Mynd III-9
Eign erlendra aðila í innstæðum
og ríkistryggðum skuldabréfum
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Innstæður í innlendum bönkum og innstæðubréf SÍ
Ríkistryggð verðbréf á gjalddagi innan 1 árs
Ríkistryggð verðbréf á gjalddaga eftir meira en 1 ár
41%
25%
33%