Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 32

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
32
fjárfestingar, sem hófst árið 2008, verði þrálátari en í dæmigerðri
niðursveiflu og muni vara í þrjú ár og líklega verður lækkun húsnæð-
isverðs í meira lagi í samanburði við þá lækkun sem orðið hefur í
öðrum fjármálakreppulöndum (sjá töflu IV-1).4
Íbúðaverð hefur þegar lækkað um nálægt 10% að nafnvirði
og 25% að raunvirði frá því að það náði hámarki í október 2007,
sam kvæmt Fasteignaskrá Íslands. Í grunnspánni er gert ráð fyrir
að íbúðaverð muni lækka um u.þ.b. 32% að nafnvirði og 46% að
raunvirði frá 2007 til 2011. Til samanburðar hefur húsnæðisverð í
Bandaríkjunum lækkað um u.þ.b. 31% að nafnvirði frá því að það
náði hámarki um mitt ár 2006 samkvæmt samsettum húsnæðisverðs-
vísitölum S&P/Case-Schiller sem taka til 10 og 20 borga.5 Íbúðaverð
í Finnlandi lækkaði um 52% að raunvirði frá 1989 til 1993 í kjölfar
fjármálakreppunnar þar.
Ör samdráttur er í atvinnugreinum sem eru háðar innlendri
eftirspurn en þau fyrirtæki sem framleiða samkeppnisvörur eru
betur sett
Íslensk fyrirtæki standa frammi fyrir umfangsmiklum vanda í kjölfar
hruns bankakerfisins. Verulegar breytingar á framboði lánsfjár koma illa
niður á mjög skuldsettum fyrirtækjum sem reiða sig á utanaðkomandi
fjármögnun starfsemi sinnar. Aðrar uppsprettur lánsfjár en bankar eru
takmarkaðar hér á landi þar sem markaður með fyrirtækjaskuldabréf
er úr skorðum og fjárfestar hafa aðgang að hárri nafnávöxtun rík-
isskuldabréfa og ríkistryggðum innlánum. Lán í erlendum gjaldmiðlum
voru algeng fyrir kreppuna, jafnvel í atvinnugreinum með takmarkaðar
tekjur í erlendum gjaldmiðlum. Mikil lækkun á gengi krónunnar hefur í
sumum tilvikum gert eigið fé fyrirtækja að engu og skilið þau eftir með
óviðráðanlega skuldabyrði. Ennfremur hefur hrun skiptasamningamark-
aða gert það að verkum að fyrirtækjum eru ekki lengur neinar leiðir
færar til að verja sig gegn gjaldmiðlaáhættu svo að þau eru viðkvæmari
en áður fyrir frekari gengissveiflum. Eftir því sem aðgangur að erlendu
lánsfé hefur minnkað verða æ fleiri fyrirtæki fyrir áhrifum hárra inn-
lendra nafnvaxta sem ganga frekar á tekjur þeirra. Atvinnugreinar sem
eru háðar innlendri eftirspurn eftir vörum þeirra og þjónustu dragast
hratt saman en fyrirtæki sem framleiða samkeppnisvörur eru betur sett.
Staða fyrirtækja er mjög misjöfn eftir geirum. Fyrirtæki í t.d. fasteigna-
viðskiptum, byggingariðnaði og innflytjendur varanlegra neysluvara eru
að verða fyrir hvað mestum samdrætti en þeim óx hvað mest ásmegin
í uppsveiflunni fyrir hrunið.
Rekstrarvandi fyrirtækja, lánsfjárkreppa og seinkun á
endurskipulagningu bankanna dregur úr atvinnuvegafjárfestingu
Vænta má útbreidds rekstrarvanda í atvinnulífinu meðan fyrirtæki
draga úr skuldsetningu og leitast við að styrkja efnahagsstöðu sína.
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2011.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-7
Þróun fjármunamyndunar og framlag helstu
undirflokka hennar 1991-20111
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
Fjármunamyndun alls
Atvinnuvegir
Íbúðarhúsnæði
Hið opinbera
‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
Mynd IV-6
Þróun einkaneyslu og ráðstöfunartekna
1991-20111
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2011.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
Einkaneysla
Ráðstöfunartekjur
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
4. Sjá Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2008). „The Changing Housing Cycle and the Implications
for Monetary Policy“, 3. kafli í World Economic Outlook, apríl 2008, bls. 1–30.
5. S&P/Case-Schiller húsnæðisvísitölunum er ætlað að rekja verðþróun dæmigerðs húsnæðis
einnar fjölskyldu í Bandaríkjunum. Vísitalan hefur grunngildið 100 í janúar 2000. Gildi
samsettrar vísitölu 10 borga í febrúar 2009 er 154,7 og samsettrar vísitölu 20 borga er
143,2 en báðar vísitölurnar náðu hámarki í yfir 200 stigum.