Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 37

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
37
óbeinna skatta að þessu sinni en þess beðið að stjórnvöld gefi út frekari
yfirlýsingar um hvað þau ætli sér í þá veru áður en slíkar skattahækkanir
verða teknar inn í grunnspá.
Afkoman batnar hægum skrefum á spátímabilinu
Snarpur samdráttur skatttekna á sama tíma og útgjöld aukast vegna
aukinna vaxtagreiðslna og tilfærsluútgjalda gerir það að verkum að
afkoman árið 2009 verður sú versta sem mælst hefur og mun hallinn
nema 11,9% af landsframleiðslu. Ekki var fyrirhugað að hefja aðhalds-
aðgerðir í samræmi við sameiginleg markmið Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
og stjórnvalda á þessu ári en þar sem heimtur skatttekna hafa reynst
undir væntingum er nauðsynlegt að hefja aðhaldsaðgerðir strax.
Niðurskurður um 20 ma.kr. hjá ríkissjóði í ár er innifalinn í ofangreindri
afkomutölu. Frá og með árinu 2010 mun hallinn hins vegar taka að
minnka hægum skrefum samhliða auknum þunga aðhaldsaðgerða
samkvæmt aðgerðaáætlun stjórnvalda. Þannig er gert ráð fyrir því í
grunnspá að afkoman verði bætt um rúmlega 45 ma.kr. árið 2010,
aðra 40 ma.kr. árið 2011 og loks um tæpa 10 ma.kr. árið 2012. Þessar
aðgerðir ásamt batnandi hag gera það að verkum að hallinn árið
2012 er áætlaður 2,9% af landsframleiðslu. Jafnframt er því spáð að
frumjöfnuður verði jákvæður að nýju árið 2012. Frá þeim tíma verður
því hægt að nýta jákvætt rekstrarframlag til að greiða niður skuldir
ríkissjóðs.
Árið 2009 þegar afkoma hins opinbera er verst eru heildartekjur
áætlaðar nema 37,6% af landsframleiðslu samanborið við 47,9% árið
2007 en þær taka að aukast aftur hægum skrefum uns þær nema
tæplega 40% árið 2012. Samsvarandi þróun má sjá í heildarútgjöldum
þótt með öfugum formerkjum sé, en áætlað er að þau nemi 49,5% af
landsframleiðslu árið 2009 samanborið við 42,5% árið 2007 og taki
aftur að lækka uns þau nemi 42,5% árið 2012.
Samneysla og tekjutilfærslur ekki niður fyrir söguleg viðmið
Þrátt fyrir þann mikla samdrátt sem gert er ráð fyrir í samneyslu og
tekjutilfærslum fara þessar stærðir ekki niður fyrir þau sögulegu gildi
sem sáust fyrir síðustu efnahagsuppsveiflu. Þannig er samneyslan árið
2011 eftir þriggja ára niðurskurð jöfn samneyslunni árið 2005 á föstu
verðlagi. Hafa verður í huga að niðurskurðurinn á sér stað frá hæstu
gildum sem samneyslan hefur náð. Tekjutilfærslurnar vaxa skarpt
framan af og ná sögulegu hámarki í rúmlega 8% af landsframleiðslu
árið 2010 og haldast yfir sögulegum viðmiðum út spátímabilið þrátt
fyrir niðurskurð. Annað gildir um fjárfestingu því að hún mun falla
niður fyrir söguleg viðmið á spátímabilinu. Eftir mikinn niðurskurð á
þriggja ára tímabili mun fjárfesting nema tæplega helmingi af því sem
hún hefur að meðaltali verið áratuginn þar á undan sem hlutfall af
landsframleiðslu eða 1,7%.
Skuldastaða verður sjálfbær
Enn ríkir mikil óvissa um það hve miklar opinberar skuldir verða út
spátímann. Skuldahlutfallið mun ráðast af því hve ríkissjóður hefur
góðan aðgang að erlendri fjármögnun, sem yfirleitt er á lægri vöxtum
en fást innanlands, og hver arðsemi þeirra eigna sem ríkið hefur tekið
Mynd V-3
Samneysla hins opinbera1
Á föstu verðlagi, 1. ársfj. 2000 - 1. ársfj. 2012
Ma.kr.
1. Grunnspá Seðlabankans 1. ársfj. 2009 - 1. ársfj. 2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
35
40
45
50
55
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
Mynd V-4
Tekjutilfærslur til heimila1
1. ársfj. 2000 - 1. ársfj. 2012
% af VLF
1. Grunnspá Seðlabankans 1.ársfj. 2009 - 1.ársfj. 2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
Mynd V-5
Fjárfesting hins opinbera 1998-20111
Á föstu verðlagi
Ma.kr.
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2011.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
10
15
20
25
30
35
40
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98