Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 33

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
331. Grunnspá Seðlabankans 2009-2011. Skyggðu svæðin sýna tímabil
þar sem framleiðsluslaki er fyrir hendi skv. mati Seðlabankans.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
Mynd IV-8
Hlutfall atvinnuvegarfjárfestingar af
VLF 1991-20111
Frávik frá meðaltali 1970-2007
-10
-5
0
5
10
15
‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
Atvinnuvegafjárfesting
Atvinnuvegafjárfesting án stóriðju
Gjaldþrotum mun halda áfram að fjölga. Frekari tafir á því að gera
bankakerfið og fjármálamarkaðina starfhæf að nýju hefðu í för með
sér frekari áhættu fyrir fyrirtæki. Sama máli gegnir um langvinnt
tímabil með háum vöxtum og óhóflegum aukalegum gengissveiflum
krónunnar.
Viðhorfskönnun Capacent Gallup sem gerð var í mars gefur til
kynna svartsýni meðal stjórnenda í 400 stærstu fyrirtækjum landsins.
Tæp 95% þátttakenda álíta efnahagsástandið nú vera slæmt, þótt fyr-
irtækin séu svolítið jákvæðari í garð efnahagsástandsins í framtíðinni.
Tæp 30% fyrirtækja telja að ástandið muni batna á næstu sex mán-
uðum. Langflest fyrirtækin eða 73% búast við að fjárfestingarútgjöld
þeirra dragist saman á þessu ári. Samdrátturinn er mest áberandi í
verslun, byggingariðnaði og iðnframleiðslu.
Þess er vænst að almenn atvinnuvegafjárfesting, að undanskil-
inni fjárfestingu í áliðnaði og virkjunarframkvæmdum, dragist saman
allt spátímabilið og hlutur hennar í landsframleiðslu minnki og verði
innan við helmingur af sögulegu meðaltali (sjá myndir IV-7 og IV-8).
Fjárfesting sem tengist álversframkvæmdum í Helguvík mun að
nokkru vinna upp á móti lækkun almennrar atvinnuvegafjárfestingar
en því er spáð að hlutur fjármunamyndunar í landsframleiðslu verði
minni en hann hefur verið síðan árið 1995. Áfram er óvissa um álvers-
framkvæmdir í Helguvík en vinna við að tryggja fjármögnun verkefn-
isins stendur yfir. Nýlega samþykkt lög frá Alþingi gætu auðveldað
fjármögnunarferlið, enda er þar tryggð hagstæð skattameðferð í
samræmi við fyrri álframleiðsluverkefni. Stækkun álbræðslunnar í
Straumsvík tefst nokkuð miðað við janúarspána. Því er gert ráð fyrir að
fjárfesting í ál- og orkuiðnaði aukist verulega í byrjun næsta árs.
Hið opinbera getur ekki vegið upp minnkandi umsvif einkaaðila
með eftirspurnarhvetjandi aðgerðum
Rannsóknir sýna að umfangsmiklar ráðstafanir í ríkisfjármálum hafa oft
lagt fram mikilvægan skerf til að tryggja efnahagsbata eftir fjármála-
kreppur. Svigrúm í ríkisfjármálum og árangur af eftirspurnarhvetjandi
ráðstöfunum hins opinbera ræðst hins vegar af skuldum hins opinbera
og óvissu um sjálfbærni skuldastöðunnar.6 Því verður ekki hægt að
bæta upp minnkandi eftirspurn einkaaðila með aukinni samneyslu og
fjárfestingu hins opinbera. Þvert á móti er þörf á aðhaldi í ríkisfjár-
málum til að verja sjálfbærni opinberra skulda þar sem efasemdir í
þeim efnum geta tafið fyrir efnahagsbata með minni neysluútgjöldum,
háum langtíma raunvöxtum, tregðu fjárfesta og veikara gengi.
Fjallað er um óvissu um horfur í ríkisfjármálum í kafla V. Eins og
þar er útskýrt er gert ráð fyrir að aðhaldsaðgerðir í ríkisfjármálum muni
felast jöfnum höndum í niðurskurði útgjalda og skattahækkunum. Því
er spáð að samneysla dragist saman allt spátímabilið en hlutur hennar
í landsframleiðslu verður engu að síður mestallt tímabilið fyrir ofan
sögulegt meðaltal (sjá mynd V-6). Gert er ráð fyrir að fjárfesting hins
opinbera dragist saman um nálægt 48% á þessu ári og um fjórðung
árið 2010 og yrði hún þá langt undir sögulegu meðaltali.
6. Sjá Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2009). „From Recession to Recovery: How Soon and How
Strong?“, 3. kafli í World Economic Outlook, apríl 2009, bls. 103–138.