Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 7

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
7
á lágu verði á aflandsmarkaðnum og greitt útflytjendum í krónum í
stað erlends gjaldeyris. Þetta skýrir að hluta hví aukinn afgangur á við-
skiptum við útlönd hefur ekki styrkt krónuna að því marki sem vænst
var. Takmarkað innflæði erlends gjaldeyris hefur því ekki nægt til að
vega upp á móti útstreymi vaxtagreiðslna til erlendra eigenda íslenskra
skuldabréfa, sem hefur valdið þrýstingi á krónuna til veikingar.
Vegna mikils þrýstings af fjármagni sem vill út úr landinu hefur
Seðlabankinn í samvinnu við stjórnvöld og Al þjóða gjaldeyrissjóðinn
undirbúið ráðstafanir sem gera fjárfestum sem eru tilbúnir til að losa um
stöður sínar á því sem næst hvaða gengi sem er kleift að gera það á
skipulagðan máta. Þegar þessar ráðstafanir hafa verið gerðar ættu þær
að létta nokkuð þrýstingi af gjaldmiðlinum.
Forsendur þess að aflétta gjaldeyrishöftunum eru ekki enn fyrir
hendi. Veruleg óvissa ríkir enn um erlendar skuldir þjóðarbúsins, stöðu
ríkisfjármála og endurskipulagningu fjármálakerfisins. Væru gjald eyris-
höft afnumin að fullu áður en þessir þættir hafa skýrst og dregið hefur
úr öngþveitinu í fjármálum heimsins gæti það leitt til stórfellds fjár-
magnsútflæðis með ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir gengi krónunnar
og verðbólgu. Því er ekki líklegt að höftunum verði aflétt á næstunni.
Umrótið á fjármálamörkuðum hefur áhrif á þann vaxtamun
gagnvart útlöndum sem þarf til að styðja við gengi krónunnar
Ein af afleiðingunum fjármálakreppunnar er að mat fjárfesta á áhættu
hefur breyst mikið. Þetta hefur leitt til þess að áhættuálag á allar
tegundir fjármálaafurða hefur hækkað verulega, eins og sjá má t.d.
í auknu vaxtaálagi á áhættulausar fjáreignir, t.d. milli peningamark-
aðsvaxta og stýrivaxta, eða milli ávöxtunar af skuldum fyrir tækja og
ávöxtunar á ríkisskuldabréfum.
Endurmat fjárfesta á áhættu kemur sérstaklega vel fram í vax-
andi áhættuálagi á fjármálaafurðir landa – eins og Íslands – sem hafa
orðið illa fyrir barðinu á fjármálakreppunni. Áhættuálagið endur-
speglar meiri óvissu um efnahagshorfur á Íslandi en í flestum öðrum
löndum, sérstaklega um sjálfbærni skulda hins opinbera. Þessi óvissa,
ásamt undirliggjandi gjaldmiðlaáhættu, leiðir til þess að fjárfestar krefj-
ast hærri ávöxtunar af íslenskum fjáreignum en áður.
Einn mælikvarði á mat erlendra aðila á áhættu tengdri íslenskum
verðbréfum er skulda tryggingarálagið sem endurspeglar kostnað fjár-
festa við að tryggja sig gegn áhættu af vanskilum á skuldum íslenska
ríkisins. Skulda tryggingarálagið er enn um 8–9 prósentur í samanburði
við 2–3 prósentur í öðr um smáum iðnríkjum sem hafa orðið illa úti í
yfirstandandi kreppu, svo sem Grikklandi, Írlandi og Portúgal.
Þar sem markaðurinn með þessar skuldatryggingar er tiltölulega
þunnur og viðkvæmur fyrir misnotkun, leikur vafi á hversu áreið-
anlega vísbendingu hann gefur um áhættuálagið. Sam anburður á
skuldatryggingarálaginu fyrir íslensk skuldabréf og skulda bréf annarra
iðnríkja bendir þó til að áhættuálag íslenskra skuldabréfa sé verulegt.
Nauðsynlegur vaxtamunur til að styðja við krónuna á þessu tímabili
mikillar óvissu er því að sama skapi meiri.
Alþjóðlega fjármálakreppan kemur niður á alþjóðaviðskiptum
Þótt smám saman hafi dregið úr efnahagsumsvifum í heiminum árið
2008 versnuðu horfurnar skyndilega frá og með miðjum september-
1. 3 mánaða millibankavextir.
Heimild: Reuters EcoWin.
Mynd I-4
Skammtímavaxtamunur1
Daglegar tölur 4. janúar 2007 - 5. maí 2009
%
Ísland/Evrusvæði
Ísland/Bandaríkin
Ísland/Bretland
Ísland/Sviss
Ísland/Japan
6
8
10
12
14
16
18
200920082007
1. Innflutningur vöru og þjónustu í helstu viðskiptalöndum Íslands.
2. Einfalt meðaltal vöruinnflutnings og -útflutnings í OECD-ríkjum og
stærstu ríkjum utan OECD.
Heimildir: OECD, Seðlabanki Íslands.
Breyting milli ársmeðaltala (%)
Mynd I-5
Alþjóðaviðskipti
Helstu viðskiptalönd Íslands1
Alþjóðaviðskipti2
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘10‘05‘00‘95‘90‘85‘80‘75‘71
Punktar
Mynd I-3
Skuldatryggingarálag ríkisins
Daglegar tölur 29. mars 2007 - 5. maí 2009
Heimild: Bloomberg.
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
200920082007