Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 16

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
16
Undanfarin fimm ár hefur verð á sjávarafurðum hækkað stöð-
ugt og frá miðju ári 2004 til síðla hausts 2008 hafði það hækkað um
þriðjung, mælt í erlendum gjaldmiðli. Þetta er umtalsverð hækkun,
sérstaklega í ljósi þess að sjávarafurðir eru fyrst og fremst neysluvörur
en ekki hefðbundnar hrávörur. Verð á tiltölulega dýrum afurðum, t.d.
ferskfiski, þorski og saltfiski, hefur hækkað mest. Minnkandi eftirspurn
í helstu viðskiptalöndum Íslands hefur leitt til þess að verð á dýrustu
afurðunum hefur lækkað verulega undanfarna mánuði. Verð á ódýrari
afurðum hefur einnig lækkað, en ekki jafn mikið. Því var verð sjávaraf-
urða 9,1% lægra á fyrsta fjórðungi þessa árs en á síðasta ársfjórðungi
í fyrra. Markaðsaðilar telja að versta verðlækkanahrinan sé afstaðin
og að verð á sumum helstu afurðunum muni jafnvel hækka eilítið á
næstu mánuðum. Ólíklegt er þó að verð á sjávarafurðum muni hækka
verulega fyrr en á næsta ári, í fyrsta lagi. Nú er gert ráð fyrir að verð
á sjávarafurðum verði 12% lægra í ár en í fyrra, samanborið við 9%
lækkun í janúarspánni, og muni hækka um 1% árið 2010 í stað þess
að haldast óbreytt.
Árið 2008 versnuðu viðskiptakjör um 9%. Ljóst er að verð-
breytingar frá þeim tíma og væntingar um framtíðarþróun verðlags
leiða til þess að þau munu versna enn frekar. Hér hafa áhrif lækkandi
álverðs úrslitaþýðingu þar sem ál er næststærsti liðurinn í vöruútflutn-
ingi í ár. Sjávarafurðir eru aftur orðnar stærsti flokkurinn og því hefur
lækkandi verð á sjávarafurðum einnig áhrif, en lægra verð á eldsneyti
ásamt lægra verði á aðföngum til iðnaðarframleiðslu stuðlar þó að því
að bæta viðskiptakjörin. Að teknu tilliti til allra þessara þátta er þess
vænst að viðskiptakjör versni um 5,3% á þessu ári og um 1,2% til
viðbótar 2010, til samanburðar við 3,5% lækkun 2009 og 0,9% 2010
í janúarspánni.
... og raungengi lækkar
Raungengi hefur ekki verið jafn lágt og nú síðan árið 1969, en það
endur speglar ekki aðeins fjármálakreppuna á Íslandi heldur einnig
niður sveifluna í heiminum og versnandi viðskiptakjör. Lækkað raun-
gengi ætti að bæta samkeppnishæfni innlendra útflutningsgreina þar
sem hlutfallslegur kostnaður lækkar. Það ætti einnig að vega upp á
móti versnandi verðlagshorfum fyrir útflutningsafurðir. Á móti kemur
að lágt raungengi veldur innlendum samkeppnisrekstri vanda þar sem
hann er oft á tíðum mjög skuldsettur í erlendri mynt. Til lengri tíma litið
felur fjármálakreppan á Íslandi og mikill efnahagssamdráttur trúlega í
sér að jafnvægisraungengið til meðallangs tíma lækkar sem verður til
þess að styðja við útflutningsdrifinn hagvöxt þegar frá líður.
Meiri óvissa um útflutningsdrifinn efnahagsbata
Niðursveiflan í heiminum hefur komið sérlega illa niður á útflutnings-
atvinnuvegunum og minni eftirspurn í öllum helstu viðskiptalöndum
Íslands eykur óvissu um útflutningsdrifinn efnahagsbata. Þessir þættir
ásamt samdrætti í alþjóðaviðskiptum skapa íslenskum útflytjendum
mjög erfiðar aðstæður. Þótt lágt raungengi muni styðja við vöxt
útflutnings til lengri tíma er ljóst að nokkur tími mun líða áður en
ástandið á útflutningsmörkuðum batnar. Janúarspáin um vöxt útflutn-
ings var því líklega of bjartsýn. Horfur eru á að útflutningur á vörum
1. Grunnspá Seðlabanka Íslands 2009-2011.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vísitala 2000 = 100
Mynd II-10
Viðskiptakjör1
Árlegar tölur
80
85
90
95
100
105
110
‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90‘88‘86
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Vísitala, meðaltal 2000 = 100
Mynd II-11
Raungengi
Ársfjórðungslegar tölur
Hlutfallslegur launakostnaður
Hlutfallslegt neysluverð
60
70
80
90
100
110
120
‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00