Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 45

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
45
VII Ytri jöfnuður
Viðskiptahallinn á síðasta fjórðungi ársins 2008 var sá mesti sem
hefur mælst á Íslandi á einum ársfjórðungi. Viðskiptajöfnuðurinn var
neikvæður um 199,6 ma.kr., eða 50% af landsframleiðslu andstætt
113 ma. kr. á þriðja ársfjórðungnum. Þessi viðskiptahalli stafar fyrst og
fremst af 232 ma.kr. halla þáttatekjujafnaðar sem jókst um 140 ma.kr.
frá þriðja fjórðungi ársins 2008. Þáttatekjuhallann má rekja til taps
Íslendinga af beinni fjárfestingu erlendis og aukins vaxtakostnaðar við
erlendar skuldbindingar. Vöru- og þjónustujöfnuðurinn er þó orðinn
jákvæður í fyrsta sinn frá 2003.
Vöru- og þjónustuviðskipti skila afgangi ...
Vöruskiptajöfnuður varð jákvæður í september 2008. Afgangurinn
nam í heild 43,7 ma.kr. síðustu fjóra mánuði ársins 2008 og 14,6 ma.kr.
á fyrsta ársfjórðungi 2009, miðað við fast gengi. Viðsnúninginn má að
miklu leyti rekja til 40% samdráttar milli ára í innflutningi á vörum og
þjónustu, bæði á síðasta fjórðungi ársins 2008 og fyrsta ársfjórðungi
2009. Þessi þróun er í meginatriðum í samræmi við spána í janúar.
Halli á þjónustuviðskiptum minnkaði nokkuð milli ára á síðasta
fjórðungi ársins 2008, þegar tekjur af erlendum ferðamönnum jukust
um tæplega 150% milli ára meðan ferðakostnaður Íslendinga erlendis
dróst saman um 12% frá síðasta fjórðungi ársins 2007. Þótt horfur
fyrir útflutning hafi verið endurskoðaðar niður á við frá janúar vegna
versnandi efnahagsástands í heiminum (sjá kafla II) er gert ráð fyrir því
í grunnspánni að jöfnuður á vöru- og þjónustuviðskiptum batni jafnt
og þétt og skili afgangi sem nemur u.þ.b. 10% af vergri landsfram-
leiðslu á spátímabilinu.
... en mikill halli er á jöfnuði þáttatekna
Þótt jöfnuður á vöru- og þjónustuviðskiptum væri orðinn jákvæður á
síðasta fjórðungi ársins 2008 var viðskiptahallinn í heild sýnu meiri en
í ársfjórðungnum á undan vegna verulegs halla á jöfnuði þáttatekna.
Á síðasta ársfjórðungi var viðskiptajöfnuðurinn neikvæður um u.þ.b.
50% af vergri landsframleiðslu, en fyrir árið í heild var hann neikvæður
um 35% af vergri landsframleiðslu, andstætt 16% árið áður. Óvissan
við að meta og spá fyrir um þáttatekjur er óvenjulega mikil vegna yfir-
standandi rekstrarerfiðleika fyrirtækja, en þegar búið verður að leysa
vandamálin í tengslum við banka og fyrirtæki sem komust í þrot mun
þróun vaxtagreiðslna sennilega reynast það sem helst ræður úrslitum
um þáttatekjujöfnuðinn.
Í tekjuhlutanum nam afrakstur af vaxtagreiðslum 63 ma.kr.,
sem er 15% aukning frá ársfjórðungnum á undan. Engu að síður var
arður og endurfjárfestur hagnaður neikvæður um 197 ma.kr., einkum
vegna rekstrartaps erlendra fyrirtækja í eigu Íslendinga sem er fært
sem neikvæður endurfjárfestur hagnaður.
Í gjaldahlutanum var arður og endurfjárfestur hagnaður jákvæð-
ur um 96 ma.kr. á síðasta fjórðungi ársins 2008, sem er hækkun úr 8
ma.kr. á þriðja ársfjórðungi og vegur að hluta upp á móti neikvæðum
arði og endurfjárfestum hagnaði í tekjuhlutanum. Jákvæða gildið í
gjaldahlutanum má rekja til neikvæðs endurfjárfests hagnaðar, eða
Mynd VII-1
Undirþættir viðskiptajafnaðar1
1. ársfj. 1995 - 4. ársfj. 2008
Ma.kr.
1. Rekstrarframlög talin með þáttatekjum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vöruskiptajöfnuður
Þjónustujöfnuður
Þáttatekjujöfnuður
-250
-200
-150
-100
-50
0
50
‘07‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97‘96‘95 ‘06 ‘08
Mynd VII-2
Vöruskiptajöfnuður
Mánaðarlegar tölur á föstu gengi
Ma.kr.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Vöruskiptajöfnuður
Vöruskiptajöfnuður án skipa og flugvéla
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
2009200820072006200520042003