Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 53

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
53
neysluverðs. Framleiðsluverð þessara afurða hafði í mars hækkað um
27% sl. tólf mánuði og fór árshækkunin enn vaxandi. Hugsanlega er
þetta vísbending um undirliggjandi kostnaðarþrýsting í kerfinu sem
hefur ekki skilað sér út í smásöluverð vegna samdráttar innlendrar
eftirspurnar. Framleiðsluverð matvæla getur einnig gefið vísbendingu
um breytingu á neysluverði matvöru. Verð innlendra matvæla í vísitölu
neysluverðs hafði í apríl hækkað um tæplega 15% sl. tólf mánuði en
framleiðsluverð matvæla hafði í mars hækkað um 22%.
Verðbólguvæntingar hafa lækkað verulega á flesta mælikvarða
Fimm ára verðbólguvæntingar út frá verðbólguálagi á skuldabréfa-
markaði hafa lækkað töluvert undanfarna mánuði og námu að meðal-
tali 3,5% á tímabilinu 2. febrúar til 17. apríl eftir að hafa verið að
meðaltali tæplega 6,5% undangengna tvo mánuði. Hafa þarf í huga
að álagið samanstendur af verðbólguvæntingum og áhættuþóknun
tengdri verðbólgu. Erfitt er því að aðgreina hvað hefur í raun áhrif
á þessa þróun (sjá frekari umfjöllun í kafla III). Verðbólguálag hefur
hækkað nýlega, einkum fimm ára verðbólguvæntingar eftir fimm
ár. Sú hækkun kemur þó líklega til af óvissu um framboð og eftir-
spurn eftir ríkisskuldabréfum til meðal langs tíma frekar en hækkun
verðbólguvæntinga.
Verðbólguvæntingar fyrirtækja hafa einnig lækkað mikið að
undanförnu. Í könnun meðal stærstu fyrirtækja landsins í mars sl.
væntu stjórnendur þeirra 0% verðbólgu á næstu tólf mánuðum
samanborið við 15% í síðustu könnun í desember 2008. Þeir búast
jafnframt við að verðbólga verði 4% eftir tvö ár. Könnunin sýnir að
einungis 17% fyrirtækja hyggjast hækka verð á vöru og þjónustu á
næstu sex mánuðum samanborið við 70% í könnun í október 2008.
Tæpur þriðjungur fyrirtækja reiknar með að lækka verð næsta hálfa
árið miðað við einungis 6% í síðustu könnun. Þessar niðurstöður gefa
til kynna hversu hratt hefur dregið úr verðbólguþrýstingi.
Ólíkt ofangreindri þróun hækkuðu verðbólguvæntingar heim-
ila í könnun sem var framkvæmd í mars. Heimilin reikna með 17%
verðbólgu á næstu tólf mánuðum samanborið við 14% í október
2008. Þau búast við því að verðbólga nemi 7% eftir tvö ár. Heimilin
virðast því gera ráð fyrir að verðbólguþrýstingur verði enn mikill,
hugsanlega vegna óvissu um framtíðarþróun gengis krónunnar og
gjaldeyrishafta.
Horfur á hratt lækkandi verðbólgu ...
Eins og í janúarspánni eru horfur á að verðbólga lækki hratt á næstu
misserum. Gert er ráð fyrir að verðbólga verði 10,7% á öðrum árs-
fjórðungi, um 8% á þeim þriðja og tæplega 5% á fjórða fjórðungi.
Þetta er nokkru hraðari verðbólguhjöðnun en gert var ráð fyrir í janúar
en þá var því spáð að verðbólga yrði rúmlega 10% á þriðja fjórðungi
og um 5½% á þeim fjórða.
Verðbólguhjöðnunin í grunnspánni er heldur hraðari en fæst
með tímaraðalíkönum. Samkvæmt einföldu kostnaðarlíkani verður
verð bólga rúm 6% á fjórða fjórðungi en tæp 8% samkvæmt einföldu
ARIMA-líkani. Líklegt er að þessi líkön ofmeti undirliggjandi verð-
bólguþrýsting þar sem þau taka ekki tillit til áhrifa snarps samdráttar
Mynd VIII-7
Framleiðsluverð afurða sem eru seldar innan-
lands og neysluverð janúar 2007 - apríl 2009
12 mánaða breyting vísitölu (%)
Framleiðsluverð - afurðir seldar innanlands
Vísitala neysluverðs
Heimild: Hagstofa Íslands.
-5
0
5
10
15
20
25
30
200920082007
Tólf mánaða verðbólga (%)
Mynd VIII-8
Verðbólguvæntingar m.v. mun á framvirkum
óverðtryggðum og verðtryggðum vöxtum1
1.Verðbólguvæntingar eru reiknaðar út frá mun á ávöxtunarkröfu
óverðtryggðra og verðtryggðra ríkisskuldabréfa (5 daga hreyfanleg
meðaltöl).
Heimild: Seðlabanki Íslands.
5 ára verðbólguvæntingar eftir 5 ár út frá verðbólguálagi
5 ára verðbólguvæntingar út frá verðbólguálagi
Verðbólgumarkmið Seðlabankans
0
2
4
6
8
10
12
200920082007
Tólf mánaða verðbólga (%)
Mynd VIII-9
Verðbólguvæntingar fyrirtækja
og heimila til eins árs
Verðbólguvæntingar stærstu fyrirtækja
Verðbólguvæntingar almennings
Heimild: Capacent Gallup.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
‘09200820072006200520042003