Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 14

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
2
14
hefur dregist saman og er Japan mest áberandi dæmi þess. Vegna
þess hve alvarleg og samþætt núverandi niðursveifla er hafa lönd
sem byggja hagvöxt sinn einkum á því að framleiða útflutningsvörur,
eins og Japan og Þýskaland, orðið fyrir mestum framleiðslusamdrætti.
Nýmarkaðs- og þróunarríki hafa verið sérstaklega háð innstreymi fjár-
magns og alþjóðaviðskiptum sem hafa blómstrað á undanförnum árum.
Fjármálakreppan og heimssamdráttur hafa valdið umskiptum á þessum
tveimur sviðum og hafa því komið sérlega illa niður á þessum ríkjum.
Allar fyrri vonir um að nýmarkaðs- og þróunarríki myndu ekki dragast
inn í efnahagslægðina og gætu þar með haldið uppi eftirspurn í heim-
inum og skapað skilyrði fyrir útflutningsdrifinn efnahagsbata hafa brost-
ið. Alþjóðaviðskiptastofnunin spáði nýlega 9% samdrætti í alþjóðavið-
skiptum á þessu ári. Ef sú spá rætist væri það í fyrsta sinn frá árinu 1982
sem heimsviðskipti dragast saman. Í nýrri spá OECD er gert ráð fyrir
13% samdrætti í alþjóðaviðskiptum á þessu ári og u.þ.b. 11% sam-
drætti í innflutningi helstu viðskiptalanda Íslands. Þessi hraði viðsnún-
ingur í alþjóðaviðskiptum endurspeglar alvarleika heimskreppunnar og
minnkandi lánsfjárframboð sem henni fylgir sem er forsenda eðlilegra
milliríkjaviðskipta. Hann endur speglar einnig hve hratt fjármálakreppan
berst milli ríkja í gegnum sífellt nánari viðskiptatengsl.
Fjármálakreppan í heiminum hefur valdið talsverðu umróti á hrávöru-
mörkuðum almennt og sérstaklega á mörkuðum með jarðmálma.
Verðið á helstu jarðmálmum hækkaði mjög hratt á fyrra helmingi
síðasta árs, álverð dróst aftur úr og náði hámarki í júlí s.l. þegar það
var 3.300 Bandaríkjadalir á hvert tonn. S.l. haust snarféll verðið og í
lok árs hafði það lækkað um 50% frá því það var hæst í júlí. Áhrifi n
af fjármálakreppunni í heiminum eru tvíþætt; í fyrsta lagi varð minni
aðgangur vogunarsjóða og hrávörukaupmanna að fjármagni til þess
að þeir drógu sig að nokkru marki í hlé á mörkuðum með málma.
Á hinn bóginn hefur vaxandi samdráttur í heimsbúskapnum, sér-
staklega í byggingar- og bílaiðnaðinum þar sem notað er mikið af áli,
leitt til minnkandi eftirspurnar eftir áli.
Undirliggjandi grunnforsendur munu eftir sem áður ráða mestu
um verðþróunina á næstu mánuðum. Mjög hægðist á aukningu eft-
irspurnar í heiminum árið 2008 og eftirspurnin jókst um u.þ.b. 2%
á því ári í stað 10% árið 2007. Spáð er um 3-4% samdrætti í heim-
inum árið 2009 samkvæmt greiningum á hrávörumarkaðinum.1
Framleiðslan hefur á hinn bóginn aukist verulega á síðustu árum eða
um 12% árið 2007 og rífl ega 5% á síðasta ári. Framleiðsluaukn-
ingin, sem hefur að mestu verið í Kína, hefur verið meiri en aukn-
ing eftirspurnar á síðari árum. Framleiðslugetan hefur aukist hratt á
undanförnum árum en á meðan hefur eftirspurn vaxið hægar. Þetta
hefur leitt til aukins ójafnvægis milli framboðs og eftirspurnar og
útkoman er sú að birgðir hafa skyndilega hlaðist upp í heiminum.
Birgðatölur hjá LME (London Metal Exchange) voru 1 millj-
ón tonn á fyrsta helmingi ársins 2008 en hækkuðu hratt frá miðju
ári 2008 og námu 3,7 milljónum tonna um miðjan apríl. En gert er
ráð fyrir að ársnotkun sé um 23 milljón tonn í vestrænum iðnríkj-
um. Þegar þessi birgðastaða er metin með hliðsjón af notkun námu
birgðirnar á fyrsta helmingi ársins 2008 2,5 vikna notkun en um
miðjan apríl 8 vikna notkun. Það er því víxlverkun minnkandi eft-
irspurnar og mikillar birgðasöfnunar sem hefur þrýst niður verðinu
undanfarna átta mánuði.
Rammagrein II-1
Horfur um álverð
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2011. Skyggða svæðið sýnir hæsta
og lægsta gildi í spám greiningaraðila.
Heimildir: Danske Bank, Deutche Bank, LME, Seðlabanki Íslands.
$/tonn
Mynd 1
Álverð
Álverð
Hæsta og lægsta verð
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
2.800
‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90
1. Commodity Monthly, Danske Bank, April 2009.