Peningamál - 13.05.2015, Qupperneq 46

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
46
Rammagrein 2
Verðbólguvæntingar
í aðdraganda
kjarasamninga:
samanburður við árið
2011
Verðbólguvæntingar voru nálægt verðbólgumarkmiði Seðlabankans
á flesta mælikvarða í lok árs 2014. Vísbendingar eru hins vegar um
að undanfarið hafi þær hækkað á ný hvort heldur horft er til verð-
bólguálags á skuldabréfamarkaði eða verðbólguvæntinga mark-
aðsaðila og stjórnenda fyrirtækja. Samkvæmt nýlegri könnun Seðla-
bankans hafa skammtímaverðbólguvæntingar markaðsaðila hækkað
um tæplega 1 prósentu, í 3½%, og um 0,2 prósentur til lengri tíma
litið, í 3,2%. Þá hefur verðbólguálag á skuldabréfamarkaði til fimm
og tíu ára hækkað um hátt í 2 prósentur frá því í lok janúar og var
rúmlega 5% í byrjun maí sl. (mynd 1).
Líklegt er að stóran hluta þessarar hækkunar verðbólguvænt-
inga megi rekja til ótta um miklar launahækkanir í yfirstandandi
kjaradeilum sem myndu óhjákvæmilega leiða til töluverðrar aukn-
ingar verðbólgu (sjá umfjöllun í kafla I). Eins og sjá má á mynd 1
virðast fréttir af stöðu mála á vinnumarkaði hafa haft töluverð áhrif á
þróun verðbólguálagsins og er það í samræmi við svör markaðsaðila
í maíkönnun bankans en meirihluti þeirra taldi aðstæður á vinnu-
markaði vera meginástæðu hækkunar álagsins á árinu.
Fróðlegt er að bera þróun verðbólguálagsins saman við þróun-
ina í aðdraganda kjarasamninga á fyrri hluta ársins 2011. Staðan
þá var að sumu leyti svipuð og hún var í byrjun ársins 2015, verð-
bólga var lítil og kjarasamningar voru fram undan. Slakinn í þjóðar-
búskapnum var þó meiri þá og atvinnuleysi töluvert meira en nú. Á
móti mætti ætla að verðbólguvæntingar hefðu traustari kjölfestu í
verðbólgumarkmiði Seðlabankans nú en þá þar sem verðbólga hefur
verið lítil og stöðug um lengri tíma nú en vorið 2011 þegar hún hafði
verið hófleg í tiltölulega stuttan tíma. Kröfur um hækkun nafnlauna
eru hins vegar töluvert meiri nú og verðbólguvæntingar virðast hafa
hækkað mun meira og hraðar: langtímaverðbólguálag hefur undan-
farið hækkað um hátt í 2 prósentur á þremur mánuðum, sem er
rúmlega ½ prósentu meira en yfir sambærilega langt tímabil árið
2011 (mynd 2).
Þetta er mikið áhyggjuefni í ljósi verðbólguhorfa næstu miss-
era. Verðbólga er enn sem komið er tiltölulega lítil en reynslan frá
árinu 2011 er víti til varnaðar. Í upphafi árs 2011 var verðbólga 1,8%
og því lítillega meiri en hún er nú. Eins og áður hefur komið fram
hafði hún hins vegar verið nálægt markmiði um tiltölulega stuttan
tíma og um mitt ár 2011 var hún komin upp í 5% og náði hámarki í
6,5% í byrjun árs 2012. Þetta er töluvert frábrugðið þróuninni í kjöl-
far kjarasamninga í lok árs 2013 en þá var samið um tiltölulega hóf-
legar launahækkanir. Þá breyttust verðbólguvæntingar lítið (mynd
2) og verðbólga hélst í kjölfarið í kringum verðbólgumarkmið Seðla-
bankans.
Mynd 2
Breyting verðbólguálags frá byrjun kjaraviðræðna1
Prósentur
2011
2013
2015
1. Verðbólguálagið miðast við verðbólguálag á skuldabréfamarkaði til
fimm ára eftir fimm ár, þ.e. væntingar um meðalverðbólgu 2020-2025.
Miðað er við 6. desember 2010 vegna kjarasamninganna 2011, 4.
nóvember 2013 vegna kjarasamninganna 2013 og 27. janúar 2015
vegna kjaraviðræðnanna 2015.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
-1,0
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
120110100908070605040302010
Fjöldi daga frá birtingu kröfugerðar
0
Mynd 1
Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði1
Daglegar tölur 2. janúar 2015 - 8. maí 2015
%
Verðbólguálag til 5 ára
Verðbólguálag til 10 ára
1. Súlur sýna hvenær vísitala neysluverðs var birt. Framvirkt verðbólguálag
út frá vaxtarófi verðtryggðra og óverðtryggðra skuldabréfa. Álagið er
vísbending um væntingar um ársverðbólgu eftir fimm og tíu ár.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
Janúar Febrúar Mars Apríl
VNV VNV VNV
26. jan.
Kröfugerð
Starfsgreina-
sambandsins
lögð fram
23. mars
Atkvæða-
greiðsla um verkfall
16 félaga innan
Starfsgreina-
sambandsins hefst
10. mars
Starfsgreinasambandið
slítur viðræðum við SA
og stefnir í verkfall