Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1992, Blaðsíða 127

MÚLAÞING
125
arsýslu) hefði í frammi þá embættistilhlutan að krefja Jón svars við lýs-
ingu konunnar.7
Þar með eru upptalin öll þau málefni, sem komu til kasta alþingis frá
hendi Wíums, en að sjálfsögðu eru einkamálefni hans og deilumál þar
með ekki meðtalin. Á löngum embættisferli hans voru þau því aðeins
fjögur talsins og geta því vart færri verið. I fyrsta lagi tvær stroku-
mannalýsingar, en samt var í báðum tilvikum vitað, hvar hin seku
dvöldust, sem út af fyrir sig sýnir líka vægð og undanlátssemi gagnvart
þeim af hálfu Wíums. í annan stað voru það tveir héraðsdómar, báðir að
vísu af þyngsta tagi, enda var annar í blóðskammarmáli, og enda þótt
hinn dómurinn væri að vísu ekki sprottinn út af jafn alvarlegu málefni,
var hann engu að síður að öllu leyti eðlilegur, sem bezt má sjá af sam-
anburði við hliðstæð mál frá þessum tíma.
Nú þarf varla að draga í efa, að í raun og veru hafi ekki mun fleiri
gerzt brotlegir við lögin í sýslu Wíums, en raun ber vitni allan þann
tíma, sem hann fór þar með völd. Því má segja, að þessi fæð sakamála
frá hans hendi styrki óbeint þá skoðun, að Wíum hafi verið hjálplegur
sakamönnum og beri að sama brunni og viðleitni hans til að koma þeim
undan.
4. Lokaorð og niðurstöður.
Nú, þegar lokið hefur verið við að fjalla um afskipti Hans Wíums af
réttarfarsmálum samtíma síns, virðist ekki úr vegi að gera sér nokkra
grein fyrir helztu niðurstöðum, og hvaða ályktanir má af þeim draga.
Einkanlega virðist hér hafa komið skýrt fram, að Wíum hafi borið
fremur litla virðingu fyrir hinu ómannúðlega réttarfari 18. aldar og gert
sér lítt far um að framfylgja því til hins ýtrasta. Lýsir það sér á þann
veg, að hann virðist hafa verið skilningsgóður á orsakir minni háttar af-
brota, einkum þeirra sem framin voru í hungursneyð og undir öðrum
svipuðum kringumstæðum. Á slíkum brotum virðist hann hafa tekið
mjög vægilega eða jafnvel alveg leitt þau hjá sér. Stundum virðist hann
meira að segja hafa þverbrotið gildandi lög með því að liðsinna saka-
mönnum, ef þeir leituðu á hans náðir.
Að þessu leyti hefur Wíum áreiðanlega allmikla sérstöðu meðal sam-
tímamanna sinna í embættisstétt, eins og áður er getið. Um orsakir
hennar verður hins vegar ekkert sagt með neinni vissu. Ymsar ástæður
gátu legið þar að baki, en benda má á eftirfarandi: 1. Hirðuleysi og ó-
reiðu í embættisstörfum. 2. Uppreisnaranda og stríðni gagnvart æðstu