Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Qupperneq 59

Gangnakofar
kindur myndu vera innan við sauða-
kofann þar.“ Þeir gistu fyrstu nóttina í
„sauðakofanum“, en um morguninn
skiptu þeir liði og átti Eiríkur að ganga
lengst inn á öræfin. Þennan dag gekk í
norðaustan byl, en allir komust þeir í
kofann, nema Eiríkur. Hann kom ekki
fram eftir þetta og fannst ekki þótt leitað
væri.
Um áratug síðar gekk Sigurður
Einarsson frá Hrafnkelsstöðum fram á
beinagrind af manni, alklædda, sem
hallaðist upp að steini á Svartöldu, fyrir
ofan Egilsstaði í Fljótsdal. Þóttust menn
kenna þar bein Eiríks.2)
í fréttaklausu í Austra, 3.-4. tbl. 1864
er þessa atburðar getið, og sagt að Eiríkur
hafi gengið fyrir innan Jökulkvísl. Hafi
menn séð skíðaslóð hans að kvíslinni en
ekki frá, og ályktað að hann hefði farist
þar. Er því líklegast að þeir félagar hafi
gist í Fitjakofa, sem hefur verið nálægt
kvíslinni, og líklega ætlaður til eftirleita
einkum. Er ekki að marka þótt kofinn sé
nefndur „sauðakofi“ í frásögn Einars
Long, því hann mun ekki hafa þekkt
annað kofanafn á þessum slóðum.
9. Sauðárkofi (Sauðakofi)
Sauðárkofi er á norðurbakka Sauðár
(eystri), þar sem hún fellur til suðvesturs
niður í Hálsinn, sem liggur meðfram
Jökulsá á Brú, beint vestur af Sauða-
hnjúkum. Kofaalda heitir norðaustan við
kofann, og vestan við hana Kofaflói, og
Kofalækur er norðan við ölduna og
flóann. Sauðárkofi er nú eini gangna-
kofinn á Vesturöræfum.
Elsta heimild, mér kunn, um Sauðár-
kofa, er í sóknarlýsingu Þorvaldar Ás-
geirssonar í Hofteigi 1874, en þar stend-
ur: „Við Sauðá er sæluhús þeirra, sem
smala Vesturöræfi.“ Næst er kofans getið
í frásögn af dulrænu atviki, sem þar
gerðist árið 1884, og er þar nokkur lýsing
á kofanum. Þessi saga verður rakin síðar
(Fyrirburðir í Sauðárkofa).
Árið 1901 reisti sá mikli fræðimaður
og ferðagarpur, Daniel Bruun um Fljóts-
dal og Efra-Jökuldal, og öræfin þar fyrir
innan. Hann kom þá m.a. í Sauðárkofa og
gisti þar. Er lýsing hans svo hljóðandi:
„ Við náðum sæluhúsinu að kvöldi.
Bjartviðrið fagra vék fyrir hvössum
hryðjum af jöklinum, sem lömdu okkur í
andlitið, og urðum við því fegnir að fá
húsaskjól í hinu nýbyggða sæluhúsi, þar
sem allt var hreint og þrifalegt, enda
hafði það aldrei áður verið notað.
Um nóttina gerði snjófjúk, með nokk-
urra stiga frosti, en við byrgðum dyrnar
með hnökkum og heypokum, svo ekki
trekkti inn; ég fór í gæruskinnsúlpu mína,
og þakinn teppum var mér hlýtt í torf-
kofanum uppi undir jöklum, langt frá
mannabyggðum. Anton og Elías höfðu
breitt á annan enda kofagólfsins hey, sem
hirt hafði verið þá um sumarið, þegar
kofinn var byggður; til þess að smala-
menn mættu fá húsaskjól um nætur í
haustgöngum. Ofan á heyið breiddu þeir
tjaldið, sem ekki þurfti að nota þessa
nótt, og þarna áttu þeir mjúka og góða
hvílu eftir erfiðan dag.
Anton hafði stungið fótunum í poka,
Btú er heimild um nafiiið Veturörœfahraun. í örnefnalýsingu Vesturörœfa er nafnið Litlahraun á milli Sauðár og Jökulkvíslar og
Nýjahraun fyrir innan Jökulkvísl. I einhverri heimild er nafnið Fitjahraun sem gœti verið það sama og nú er nefnt Litlahraun. Yfir
Litlahraun sem og Nýjahraun flœmist Brúarjökull í stœrstu framhlaupum.
^^Steinninn sem bein Eiríks fundust undir heitir síðan Eiríkssteinn en hvar hann er ber mönnum ekki saman um, sumir segja á
Brœðraöldu, aðrir á Laugarási eða Svartöldu (Páll Pálsson).
57