Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Blaðsíða 98

Múlaþing
hólmi þegar á 12. öld víðast hvar í Evrópu.
Þó hélst sá siður að reisa stafkirkjur í Noregi
allt fram á okkar daga. Engar stafkirkjur
með niðurgröfnum hornstoðum eru til
varðveittar í dag en nokkrar stafkirkjur af
seinni kynslóð stafkirkna standa enn þann
dag í dag í Noregi og Svíþjóð.
Grafreitur
Samtals hafa fundist 60 grafir í graf-
reitnum á Þórarinsstöðum. Tvær af þessum
gröfum fundust haustið 1938,8 þegar graf-
reiturinn var uppgötvaður. Aðrar grafir voru
rannsakaðar meðan á uppgrefti stóð 1998 og
1999. Grafirnar fundust allt í kringum og
inni í grunni kirkjunnar.
Grafir úr heiðni eða kristni
Geislakolsmælingar gefa til kynna að
jarðsett hafi verið á Þórarinsstöðum þegar á
9. öld, sem venjulega telst vera heiðinn tími
í íslenskri sögu. Geislakolsmælingarnar
bentu ennfremur til þess að umræddur
grafreitur hafi verið í notkun fram á 12. öld.
Greiningar á jarðlögum, s.s. eldfjallagjósku,
styðja greiningar á aldri grafreitsins til þessa
tímabils sem spannar bæði heiðinn sið og
kristinn.
Spurningin er aftur á móti sú hvort
ábúendur á Þórarinsstöðum hafi mögulega
tilheyrt þeim hópi landsmanna sem iðkaði
kristna trú löngu áður en hún var lögtekin á
Alþingi árið 1000? Samkvæmt því ætti graf-
reiturinn á Þórarinsstöðum að teljast kristinn
frá upphafi. Margt bendir þó til þess að
jarðsett hafi verið samkvæmt bæði heiðnum
og kristnum sið á Þórarinsstöðum þann tíma
sem grafreiturinn þar var í notkun.
1 síðasta hefti Múlaþings var greint frá
ýmsum atriðum sem sýndu fram á blöndun
heiðinna og kristinna greftrunarsiða innan
Þórarinsstaðagrafreitsins. Þar var sagt frá
því að nokkrar þeirra beinagrinda, sem
fundust í gröfunum, lágu á hlið og einnig að
miklu magni af kolum hafði verið stráð í
grafirnar, trúlega við útfarir. Við uppgröft-
inn sumarið 1999 fundust enn fleiri grafir
með beinagrindum rnanna sem höfðu verið
lagðir til sinnar hinstu hvílu liggjandi á hlið.
Kol fundust jafnframt í mörgum grafanna,
sem og árið áður.
Erfitt er að ákvarða með nokkurri vissu
hvaða grafir grafreitsins tilheyra heiðnum
sið, vegna þeirrar blöndunar er virðist hafa
átt sér stað milli trúarsiðanna tveggja á
þessu mikla umbreytingarskeiði sögunnar
sem kristnitökutímabilið var. Sömuleiðis er
erfitt að ákvarða hvaða grafir tilheyra fyrra
byggingarstigi kirkjunnar og hvaða grafir
tilheyra því síðara.
Sé tekið mið af því að menn hafi verið
jarðsettir liggjandi á hlið í heiðnum sið má
ætla að grafir 1, 2, 3, 6, 7, 8, 10, 11. 12, 49,
50 og 53 tilheyri þeim tírna. í flestum
þessara grafa fannst jafnframt mikið magn
af kolum, -þó sérstaklega mikið í gröf 8 og
49 (bls. 99). Gröf 50 snýr jafnframt í
norður/suður en ekki austur/vestur eins og
aðrar grafir grafreitsins, sem gæti bent til
heiðinnar greftrunarhefðar. Athyglisvert er
einnig að í engri af þessum tilteknu gröfum
fundust leifar kistna, nema í gröf tvö þar
sem vottaði fyrir viðarfjöl við hlið beina-
grindarinnar.
Við þetta er því að bæta að bein úr gröf
þrjú hafa verið aldursgreind með geisla-
kolsmælingu til tímabilsins 875-1005, þ.e.
heiðins tíma samkvæmt hefðbundnum
kenningum urn lögtöku kristinnar trúar á
íslandi árið 1000.9
Samkvæmt ofansögðu gætu grafir með
kistum talist vera úr kristnum sið og þær
8Sigurður Magnússon 1992:37.
9Beta 125589, mannabein, 1140+/-50 BP, leiðréttur aldur AD 875-1005, 1 sigma.
96