Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Qupperneq 103

Þórarinsstaðir í Seyðisfirði
jafnframt eina staka danska myntin sem til er
varðveitt hérlendis. Aðrar myntir eru arabískar,
norskar eða enskar.17
Myntin fannst í brunalagi því er þekur
stóran hluta af norðanverðum grafreitnum á
Þórarinsstöðum. Líklegt má telja að bmnalag
þetta sé leifar af bmnnu stafverki eldri kirkj-
unnar á staðnum. Kirkjan stóð upphatlega á
brekkubmn sem var fyllt upp í við endur-
byggingu hennar. Fyllingin var lögð yfir
stafverkið sem féll við brunann undan brekk-
unni. Engin eldsummerki vom greinanleg á
myntinni. Reikna má því með að hún hafi
haí'nað í bmnalaginu eftir að bmninn átti sér
stað, t.d. við endurgerð kirkjunnar.
Sé þessi tilgáta rétt má telja nokkuð líklegt
að kirkjan á Þórarinsstöðum haft verið endur-
byggð skömmu eftir 1045. Eldri kirkjan hefur
samkvæmt þessu verið byggð á fyrrihluta 11.
aldar.
Altarissteinn
Einn þeirra merku gripa sem fundust við
uppgröftinn á Þórarinsstöðum er altarissteinn.
Altarissteinninn fannst í stoðarholu sem
tilheyrir kór yngri kirkjunnar. Hann er mótaður
úr steintegundinni porfyr, grænn á lit en með
ljósum dflum. Hliðar hans em slípaðar en
kantar hrjúfir. Verið getur að brotnað hati af
báðum endum hans.
Lítið hefur verið fjallað um altarissteina á
Islandi, þrátt fyrir að nokkuð margir slfldr
steinar séu til varðveittir hér í söfnum.
Nokkrir þeirra hafa fundist við fornleifa-
rannsóknir en flestir eru lausafundir.
Altarissteinar voru hafðir á altari kirkna,
gjaman greyptir í þau eða felldir í sérstaka
tréramma sem þar lágu. Ekki var leyfilegt að
messa í kirkjum án altarissteina og urðu þeir
jafnframt að vera vígðir af biskupi eða
abbadís í umboði páfa. Altarissteinar em
venjulega úr porfyr, marmara eða graníti.18
Engin þessara steintegunda tilheyrir íslenskri
náttúru og þurfti því að flytja þessa steina til
landsins.
Steinkrossar
Samtals fundust þrír heilir krossar og brot
úr tveimur við uppgröftinn á Þórarinsstöðum.
Steinkrossar þessir em trúlega elstu tilhöggnu
krossamir sem til em varðveittir heilir hér á
landi. Krossamir eru allir höggnir í móberg,
líkir að gerð en mismunandi að stærð. Þeir
em jafnarma, nokkuð óreglulegir í lögun eins
og títt virðist hafa verið með krossa sem em
tímasettir til mótunarára kristinnar trúar í
Norður-Evrópu.
Sá fyrsti, sem.fannst sumarið 1998, er 45
cm hár. Annar þeirra tveggja sem fannst
sumarið 1999 er 53 cm en hinn er 36 cm hár.
Móberg tilheyrir íslenskri náttúm og er m.a.
að finna efst í toppum hinna háu tjalla sem
umlykja Seyðisfjörð.
Víða í Skandinavíu hafa fundist stein-
krossar frá íyrstu ámm kristni við fomleifa-
rannsóknir. f Noregi em um 60 steinkrossar til
varðveittir. Flestir krossanna hafa fundist við
kristna grafreiti. Þessir grafreitir eiga það
sameiginlegt að hafa í fyrstunni verið notaðir í
heiðnum sið og þeim síðar breytt í kirkjugarða.
Margir fræðimenn telja skýringuna á þessu
liggja í því að þegar heiðnir menn tóku kristna
trú reyndu þeir að kristna látna forfeður sína
með því að koma fyrir kristnum táknum á
gröfum þeirra.19
Steinkrossamir þrír frá Þórarinsstöðum
virðast ekki hafa tengst ákveðnum gröfum. Því
má gera má ráð fyrir að krossunum hafi verið
17Munnleg heimild frá Antoni Holt, myntsérfræðingi hjá Seðlabanka íslands.
18Kulturhistorisk leksikon 1956:114-115.
19Birkeli 1973. Skre 1998:9.
101