Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Side 114

Múlaþing
Sigmundur Long.
höfuð sitt skyldi hann einnig handhöggvast
(„og skyldi af höndin“). Munu hér vera
minjar um grimmilega refsingu glæpamanna
sem voru aflimaðir fyrir aftöku.
Heimildarmaður Jóns Sigurðssonar var
Hjörleifur sterki Ámason (1760-1831) en
hann hafði eftir gömlum mönnum. Hann
nefndi hvorki tíma né nafn valdsmanns.
Virðist mega ráða af þessu að sögnin sé fom.
Atburðirnir geta með engu móti hafa gerst í
sýslumannstíð Jóns Arnórssonar. Hjörleifur
sterki var orðinn 18 ára þegar Jón lét af
störfum sem aðstoðarsýslumaður (1778) í
Múlasýslu. Skrásetjarinn, Jón Sigurðsson (f.
um 1801), hefði heldur ekki átt að fara í
neinar grafgötur um þetta.
V-3
Sigmundur Matthíasson Long (1841-
1924) hefur skráð sögu sem hann nefnir
Símonarlág (almenn sögn) og fjallar um
Valtý og örlög hans. Meginatriði söguþráðar
eru hin sömu og í V-2 en nokkm fyllri: Sá
myrti er hér nafngreindur (Símon) og er að
koma norðan úr landi með mikið fé
meðferðis og ætlar að Vallanesi. Hann er
myrtur og rændur í lág einni (Símonarlág5)
milli Ketilsstaða og Eyjólfsstaða og gat
ekkert sagt þeim er fundu hann nema „Valtýr
á grænni treyju. Valtýr á grænni treyju.“
Valtýr bóndi á Eyjólfsstöðum er ákærður
fyrir morðið, tekinn saklaus af lífi (höggv-
inn?) á klettunum utan við Egilsstaði (ekki á
Gálgaás) og Valtýsvetur fylgir. Hönd Sím-
onar (ekki Valtýs) er hengd upp í bæjardyr á
Egilsstöðum og hékk þar í 19 ár en á því 20.
birtist hinn seki. Ekki em aðrir nafngreindir
en Símon og þeir Valtýramir. Valdsmenn em
ekki nefndir en talið „að þá hafi verið
sýslumannssetur á Egilsstöðum“. I því sam-
bandi er athyglisverður eftirmáli Sigmundar
en þar segir hann svo:
Athugasemd. Þess er að geta að ekki segja allir
eins sögu þessa, eins og svo margar af sögum
okkar. En nú er hún rituð eftir því sem flestir hafa
og ég hélt fyllst og réttast. Ekki hef ég getað vitað
á hvaða tíma þetta var eða neitt þess háttar sem þó
væri mjög fróðlegt að vita hvurju tímabili sá eða
sá viðburður er eignaður, því allt þess háttar er til
að gjöra sögumar því merkilegri og getur e.t.v.
verið nauðsynlegt í vísindalegu tilliti (Jón
Ámason 1956:668).
Ljóst er af þessu að Sigmundur Long hefur
ekki þekkt til þeirrar gerðar sem fyrr var
getið (V-l). Hann ólst upp á Héraði, einu ári
eldri en Halldór Jakobsson. Sigmundur var
lengstum heimilisfastur í Eiðaþinghá þar til
hann flutti til Seyðisfjarðar (1873) og þaðan
til Kanada (1889). Hann var því í næsta
5Kannski er nafn mannsins í sögunni dregið af þessu örnefni
112