Jökull - 01.10.1998, Blaðsíða 62

við ísfjall eitt mjög breiða sanda, en á þeim miðjum
einstakt fjall grasivaxið.“94‘95120
1672 ? I Kjósarannál sem Hannes Þorsteinsson
rennir styrkum stoðum undir að sé verk séra Einars
prófasts Einarssonar í Görðum á Alftanesi segir; „A
því sumri visiteraði biskup Mag. Brynjólfur S[veins-
]s[on] Austfirði; sagði hann það verða mundi sína
seinustu visitatiu, hvað og einninn skeði. /—/ I sömu
reisu reið hann á ísbrú ofarlega við jökulinn yfir
Jökulsá á Breiðamerkursandi, en stundum nokkrum
síðar kom jökulhlaup í ána, svo brúin varð frambrotin
(og) áin ófær, svo maður sá, sem með biskupi hafði
farið yfir ána, hlaut á jöklum yfir komast, þá hann
aptur reisti." Séra Einar var í fylgdarliði biskups í
þessari ferð og því efalítið vitni að framangreindum at-
burði sem ekki er vitað um að sé annars staðar skráður.2
1794 11/8 Sveinn Pálsson ásamt tveimur fylgdar-
mönnum, gekk fyrstur manna svo vitað sé á Öræfa-
jökul. Líklegt er að annar félaga hans hafi verið Eggert
Bjarnason Pálssonar landlæknis en hann var í þrjú
sumur aðstoðamiaður Sveins á ferðum hans um landið.
Lögðu þeir upp skömmu fyrir kl. sex að morgni frá
Kvískerjum og komu að jökulrönd hjá Rótarfjallshnúki
(1026 m) þremur tímum seinna. Stuttu eftir að þeir
hófu jökulgönguna varð annar fylgdarmannanna „svo
kvíðafullur og syfjaður, að við urðum loks að skilja hann
eftir.“ Eftir þriggja stunda jökulgöngu eru Sveinn og
félagi hans komnir „upp á suðausturhnúk jökulsins“
(Sveinsgnýpu 1927 m eða Sveinstind 2044 m).Viðþað
að horfa þaðan yfir Hrútár- og Fjallsjökla telur Sveinn
sig fá nokkra „sönnun þess að ísinn sé í eðli sínu - án
þess að bráðna - fljótandi að nokkru leyti, líkt og ýmsar
tegundir af harpixi.“ Eftir skamma dvöl snúa þeir aftur
sömu leið og eru allir þrír komnir að Kvískerjum kl.
hálf fimm síðdegis.18'106'107'
1795 ±? í Norðanfara 1865 skýrir sr. Sigurður
Gunnarsson á Hallormsstað frá því að Sigurður
Þorsteinsson frá Svínafelli hafi sagt sér að „Hann og
bróðir hans eða frændi, sem fór með honum, langaði til
að kanna jökulinn og vita, hvað hann væri breiður. Þeir
fóru frá Skaftafelli eða selinu þar norður og upp af um
afturelding, -það var um vor-, gengu hvatlega, því
mennirnir voru röskir. /—/ Um nónbil, minnir mig,
komu þeir loks á hájökulinn, svo þeir sáu norður af.
Þar var dæld fyrir norðan þá og svo bumba. Yfir hana
sáu þeir svört fjöll, lág og öræfi í miklum fjarska.
Sagði Sigurður mér, að hann hefði álitið mikið eftir af
jöklinum, e.t.v. þriðjung.“ 89'9L
1812 2/9 Þann dag fóru Hans Frisak, norskur liðs-
foringi, sem hér var við mælingar á strandlengjunni og
aðstoðarmaður hans Magnus Petersen, sem gæti hafa
verið landi Frisaks en báðir voru þeir starfsmenn
danska rentukammersins, ásamt tveimur Islendingum
þeim Kristjáni Vigfússyni, bónda í Borgarhöfn og
Steingrími nokkrum, ríðandi frá Borgarhöfn inn
Staðardal áleiðis á Bimudalstind. Erindið var að hlaða
vörðu á tindinn til þríhyrningsmælinga. Innarlega í
Staðardalnum skildu þeir hestana eftir og gengu á jaðri
Skálafellsjökuls að tindinum. Að lokinni vörðuhleðslu
héldu þeir til baka og gengu nú enn lengra niður eftir
jöklinum eða þar til sprungur vom orðnar vemlega til
tafar. Að hestunum komu þeir svo eftir níu tíma
fjarveru. Snemma morguns þann 10. leggur Frisak
svo aftur af stað en nú frá Felli og var förinni heitið á
Þverártindsegg. I fylgd með honum voru Magnus,
Steingrímur og Brynjólfur Þorsteinsson bóndasonur
frá Felli. Þeir gengu eftir Fellsárjöklinum og norður
með egginni. Erfitt er að slá föstu hve langt þeir fóru
því texti dagbókarinnar er ekki afdráttarlaus hvað það
snertir „siden op paa Æggen og nordefter langs ad
indtil vi kom paa det hoyeste hvor jeg syntes Varden
maatte staae. Dette maae ogsaa í strængeste Forstand
kaldes Ægger; thi det er neppe Plads for Foden.“ en
hæpið er að nokkrum sem fer þama um geti dulist hvar
eggin er hæst. Að vörðuhleðslunni lokinni héldu þeir
til baka en í stað þess að fara eftir Fellsárjöklinum fóru
þeir í skriðunum ofan hans og óðu Fellsána.35
1813 19/7 Því hefur verið haldið fram að Hans
Frisak, Magnus Petersen og Jón Árnason bóndi og
hreppstjóri á Fagurhólsmýri, séu fyrstu menn sem
vitað er um að gengið hafi á Hvannadalshnúk. Við lestur
dagbókar Frisaks kemur hinsvegar í ljós að nær fullvíst
er að svo hefur ekki verið. Þykir því rétt að birta hér
þýðingu á þeim hluta dagbókarinnar sem fjallar um
jökulför þeirra félaga. Frisak hafði bækistöð á Fagur-
60
JOKULL, No. 45, 1998