Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2011, Blaðsíða 12

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 87. árg. 20118
skoðaður og borið saman á milli ára. Íbúar
á Sóltúni er samtals 92 á hverjum tíma.
Verkjateymi
Fjölmörg þverfagleg gæðateymi eru
starfandi undir stjórn hjúkrunarstjóra
gæða mála, Guðrúnar Bjargar Guðmunds­
dóttur. Hlutverk gæðateyma er að meta
gæði starfseminnar með skipulögðum,
reglu bundnum hætti. Gæðateymin skrá
út tektir og gera áætlanir um úrbætur.
Þau sjá um eftir fylgd með gæða­
umbótastarfinu og miðla til annarra.
Gæðateymin fara með ábyrgð á innra
gæðaeftirliti hjúkrunar.
Eitt af þessum teymum er verkjateymið
en í því er farið yfir hverja hæð og rýnt í
einstaklingana sem þar búa og eru með
einkenni um verki. Hver hjúkrunarfræðingur
skoðar íbúa, sem hann er ábyrgur fyrir,
og nöfn þeirra sem eru með einkenni
samkvæmt RAI­mats tækinu. Tryggt er að
til staðar sé hjúkrunargreining og með­
ferðar áætlun fyrir hvern og einn þeirra.
Fylgst er meðal annars með niðurstöðum
RAI­mats við mat á árangri meðferðar.

Verkjateymið hefur búið til staðal sem
skoða má á bls. 7. Markmiðið er að íbúar
fái meðferð við bráðum og lang varandi
verkjum. Verkjameðferð er sú meðferð
sem íbúi er sáttur við og þekking og
önnur úrræði leyfa.
Verkjakvarði
Á verkjakvarðanum í RAI­matstækinu
eru notaðar tvær breytur, verkjatíðni og
styrkleiki verkjanna, til að búa til kvarðann
0­3 eins og kom fram hér á undan.
Hann hefur mikla fylgni við sjónræna
verkjaskalann VAS (Fries o.fl., 2001). Kafli
J í RAI­mati heitir Heilsufarsvandi og er
meðal annars um verki. Kafli J2 fjallar um
verki almennt, J2A um tíðni verkja, J2B um
styrk verkja og J3 um staðsetningu verkja.
J2A: Verkir – tíðni
• Engir verkir
• Verkir sjaldnar en daglega
• Stundum slæmir/óbærilegir verkir
J2B: Verkir – styrkleiki
• Vægir verkir
• Miðlungsverkir
• Slæmir/óbærilegir verkir
J3: Staðsetning verkja
• Bakverkir
• Verkir í beinum
• Brjóstverkir við venjulegar athafnir
• Höfuðverkur
• Verkur í mjöðm
• Verkur í mjúkvef
• Verkur í maga
• Verkir annars staðar
• Ekkert að ofanskráðu.
Vísbendingar um betri líðan
Sterkar vísbendingar komu fram um
betri líðan íbúa með aukinni notkun
ópíóíðaplástra. Niðurstöður um gæðavísa
frá hjúkrunarheimilum á Íslandi sýna að
gæði umönnunar haldast stöðug milli ára
(Heilbrigðis­ og tryggingamálaráðuneytið,
2007). Þessi stöðugleiki í gæðum rennir
stoðum undir að sú jákvæða breyting,
sem kom fram á verkjakvarða, hafi
tengst meiri notkun verkjaplástra.
Umönnunaraðilar tóku eftir miklum mun
á sumum íbúum með verki eftir að
verkjaplásturinn var tekinn í notkun. Þeim
leið greinilega almennt betur, voru rólegri,
sváfu betur og höfðu meiri matarlyst.
Íbúar, sem dvelja í hjúkrunarrýmum
á hjúkrunarheimilum, eru fjölveikir
einstaklingar. Meðaldvalartími þeirra er
2,8 ár. Líknarmeðferð er því alltaf viðhöfð
samhliða læknandi meðferð. Meðferð
við verkjum þarf að vera jákvæð og
samfelld. Mikilvægt er að verkjalyfjagjafir
séu reglubundnar. Oftast er fyrsta lyfið við
verkjum parasetamól. Ef það nægir ekki
getur læknir kosið að bæta við veikum
ópíóíðum (t.d. Nobligan eða Norspan). Ef
þetta nægir ekki þá er hægt að nota sterka
ópíóíða (t.d. Contalgin, Durogesic, morfín)
samkvæmt fyrirmælum læknis (Landspítali
2009). Það er orðið sjaldgæfara en áður
að öldruðum sé gefið parkódín, vegna
aukaverkana. Morfín er hins vegar kjörlyf í
líknarmeðferð. Einnig eru stundum notuð
morfíndæla og er mælt eindregið með
henni í verkjastillingu í lífslokameðferð
þegar ástæða er til. Dælan tryggir jafna
dreifingu lyfja yfir sólarhringinn.

Margir sjúklingar og fjölskyldur telja
að notkun ópíóíða búi til fíkla og eru
þess vegna tregir til að nota þá til
verkjastillingar. Ekki þarf að óttast að
fólk með verki verði fíklar. Fræðsla er því
mikilvæg.
Allir ópíóíðar leiða til þess að líkaminn
verður háður lyfinu og ef hætt er skyndilega
getur það valdið fráhvarfseinkennum.
Það er ekki fíkn að vera líkamlega
háður lyfi. Fíkn er langvinnur sjúkdómur
sem einkennist af áráttukenndri og
áframhaldandi notkun þrátt fyrir skaða af
völdum lyfjanna (Landspítali, 2009).
Mynd 1. Verkjakvarði RAI.











   

  

Mynd 2. Verkir hjá íbúum Sóltúns að meðaltali
2006­2010.
2
1,5
1
0,5
0
2006
1,3
1
0,78
10,95
2007 2008 2009 2010