Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2011, Blaðsíða 51

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 87. árg. 2011 47
hjá þvottakonunum en hélt næsta dag
ferðinni áfram til Balaklava á Krím.
Hér fann hún stað stutt frá aðalstöðvum
breska hersins og hófst handa við að
byggja það sem hún kallaði Breska
hótelið. Byggingarefni var af skornum
skammti og því var notast við alls
konar efni, eins og rekavið, trékassa
og bárujárn ásamt ýmsu sem féll til úr
húsum í niðurníðslu.
Dóttir Karíbahafsins
Mary Seacole hafði talsverða reynslu af
því að reka gistiheimili. Faðir hennar var
skoskur herforingi sem hafði orðið eftir í
nýlendunni á Jamaíku. Móðir hennar var
frá Jamaíku, starfaði sem grasalæknir og
rak gistiheimili í Kingston þar á eyjunni.
Margir gestir á hótelinu voru evrópskir
hermenn sem höfðu fengið ýmsa
hitabeltissjúkdóma. Mary Seacole byrjaði
snemma að taka þátt í að hjúkra þessum
hermönnum og einnig öðrum veikum.
Hún lærði náttúrulækningar hjá móður
sinni og læknisfræði að hætti Evrópubúa
hjá herlæknunum á sjúkrahúsinu stutt frá
heimili hennar. Hún ferðaðist einnig mikið.
Sextán ára gömul fór hún til London og
aftur ári seinna. Einnig ferðaðist hún
um á Karíbahafinu og heimsótti meðal
annars Bahamaeyjar, Kúbu og Haítí.
Hún giftist 1836 en maðurinn hennar,
sem sumir segja hafi verið launsonur
Nelsons lávarðar, lést 1844. Stuttu
seinna andaðist einnig móðir hennar.
Mary Seacole tók þá við rekstri hótelsins
og hélt áfram að sinna sjúkum. Eldraun
sína fékk hún í kólerufaraldrinum 1850 en
þá létust um 32.000 manns á Jamaíku.
Frímerki gefið út í tilefni ráðstefnu Alþjóðaráðs
hjúkrunarfræðinga á Jamaíku 1991. Mary Seacole
starfaði þó aldrei á sjúkrahúsinu í Skutari eins og
gefið er til kynna.
Ári seinna fór hún til borgarinnar Cruces
í Panama að heimsækja bróður sinn.
Þá kom upp kólerufaraldur í borginni og
Mary Seacole tók að sér fyrsta tilfellið.
Sjúklingurinn lífði veikindin af og margir
komu til hennar í framhaldinu. Hún lét
þá borga sem höfðu efni á þvi en öðrum
sinnti hún ókeypis. Mary Seacole veiktist
sjálf af kóleru en lifði það af. Hún opnaði
þá Breska hótelið í borginni og rak þar
aðallega veitingasölu. 1852 kom upp nýr
faraldur og þá létust meðal annars margir
á bandarísku herskipi sem kom þar við.
Mary var þá reyndar flutt til borgarinnar
Gorgona þar sem hún opnaði hótel
eingöngu fyrir konur og hélt áfram að sinna
sjúkum. Í lok ársins fluttist hún hins vegar
aftur til Jamaíku en heilbrigðisyfirvöld
höfðu óskað eftir aðstoð hennar við
gulusóttarfaraldur. Hún skipulagði
meðal annars hjúkrunarþjónustuna við
hersjúkrahús stutt frá Kingston. 1854
snéri hún aftur til Panama til þess að
sinna heilbrigðisþjónustu við gullnámu.
Það var héðan sem hún fór til London
þegar hún frétti af Krímstríðinu.
Á Krím
Á Breska hótelinu, sem stóð við
aðalveginn milli uppskipunarhafnar Breta
við Balaklava og vígstöðvanna nálægt
Sevastopol, var boðið upp á gistingu,
veitingar og jafnvel áfenga drykki. Einnig
var veitt heilbrigðisþjónusta. Mary
Seacole fór oft að víglínunni þar sem hún
bæði seldi hermönnum vistir og sinnti
særðum úr skotgröfunum. Hermennirnir
kölluðu hana móður Seacole og fjallað
var um hana í breskum blöðum. Hún lenti
tvisvar í beinum stríðsátökum þar sem
skotið var á hana, bæði við Sjernaja­fljótið
og við Redan nálægt Sevastopol. Þegar
Sevastopol féll í september 1855 var
hún fyrsta konan sem fór inn í borgina.
Hún dreifði veitingum til hermanna og
heimsótti sjúkrahús við höfnina til þess að
sinna særðum og dauðvona rússneskum
hermönnum.
Þegar stríðinu lauk í mars 1856 sat Mary
Seacole uppi með mikið af óseldum
varningi á hótelinu sínu. Sumt seldi
hún Rússum fyrir lítið en við komuna
til Bretlands var hún gjaldþrota og við
slæma heilsu. Stofnaður var sjóður henni
til stuðnings og margir þjóðþekktir menn
létu fé af hendi rakna. Henni tókst að
forðast formlegt gjaldþrot en dró fram
lífið á fátæktarmörkum. 1857 reyndi hún
að fara til Indlands til þess að sinna
særðum í uppreisninni gegn Bretastjórn
en náði hvorki að afla tilskilins leyfis né
safna fé.
Seinni árin
Mary Seacole fluttist aftur til Jamaíku
1860 og varð þjóðþekkt þar í landi. Hún
hélt tengslum við Bretland og tókst að
endurlífga styrktarsjóðinn. Hún gat því
keypt sér landspildu og byggt sér hús í
Kingston. 1870 fór hún hins vegar enn
til Bretlands. Talið er að hún hafi hugsað
sér að veita heilbrigðisaðstoð í fransk­
prússneska stríðinu en það fór eins og
með Indlandsförina 1857.
Mary leitaði meðal annars til Harry Verney
sem var mágur Florence Nightingale.
Florence var tvíbent í afstöðu sinni til
Mary Seacole. Hún skrifaði Harry Verney
tvívegis vegna þessa. Henni þótti ekki
mikið til Mary koma og sakaði hana
um að hafa rekið „slæmt hús“, feluorð
Florence fyrir gleðihús, á Krím. Í hennar
augum var Mary Seacole ábyrg fyrir
ölvun og ósiðlegri hegðun hermanna.
Sagnfræðingar telja þetta tilhæfulaust
og byggt á hugmyndum Florence
Nightingale um samfélagsstöðu Mary
Seacole. Á hinn bóginn gat Florence
viðurkennt að Mary Seacole hefði verið
góð við hermennina og gert ýmislegt gott
í Krímstríðinu.
Mary Seacole lést 1881 í London. Hún
hefur síðar hlotið viður kenningu fyrir störf
sín og jafnvel orðið táknmynd fyrir fórnar­
lömb kyn þátta fordóma og félagslegs
óréttlætis þess tíma. Hörundslitur hennar
gerði, sagði Salman Rushdie, það að
verkum að hún sást illa í birtunni frá lampa
Florence Nightingale. 1991 hlaut hún
heiðurs merki Jamaíkuríkis. Höfuðstöðvar
hjúkrunarfélagsins á Jamaíku og ein deild
á almenningssjúkrahúsinu í Kingston
bera nafn hennar. Gert er ráð fyrir að
afhjúpa höggmynd af Mary Seacole við
St. Thomas sjúkrahúsið í London á þessu
ári.