Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2010, Blaðsíða 7

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 86. árg. 2010 3
Mikið umrót er nú í íslensku samfélagi.
Fólk krefst uppgjörs, breytinga,
endurnýjunar og að menn sem sóst hafa
eftir ábyrgð axli ábyrgð, hvort heldur er á
fjármálasviðinu eða á stjórnmálasviðinu.
Talað er um reiði almennings og þörf fyrir
að refsa þeim sem taldir eru hafa brotið
af sér gagnvart þjóðinni eða látið hjá líða
að verja þjóðina og samfélagið fyrir þeim
sem svifust einskis í því að skara eld að
eigin köku.
Á stjórnmálasviðinu kom þessi þörf fyrir
að refsa augljóslega fram í ný afstöðnum
sveitastjórnakosningum. Rótgrónu stjórn­
málaflokkarnir, sem farið hafa með völd
undan farin ár og áratugi, fengu víða harða
útreið og gilti þá einu hvort búið væri að
skipta um einstaklinga í fram varðasveitinni.
Kjósendur mátu það augljós lega ekki sem
endurnýjun að skipta ein göngu um andlit
á framboðslistum ef grunnur inn, stefnan,
aðferðafræðin og vinnubrögðin sýndust
vera þau sömu. Þá var endur nýjunin
líklega bara metin eins og hvert annað
kenni töluflakk. Það ristir líka greinilega
grunnt og hefur litla þýðingu að biðjast
afsökunar á fyrri gerðum ef því fylgir ekki
einlægur vilji og vilyrði um breytt vinnulag
og siðferði.
Umrót eins og við göngum nú í gegnum
getur sannarlega leitt gott af sér, bætt
samfélagið, en það getur líka leitt til
ákveðins stjórnleysis og vanmats
á þekkingu og reynslu. Framfarir og
úrbætur byggjast ekki hvað síst á því að
menn hafi framsýni og þor en leyfi sér
einnig að byggja á reynslu þeirra sem á
undan hafa farið. Hinar þekktu ljóðlínur
Einars Benediktssonar eiga hér vel við:
„Að fortíð skal hyggja, ef frumlegt skal
byggja, án fræðslu þess liðna sést ei,
hvað er nýtt.“
Allt þetta umrót og breytingar eiga eftir að
hríslast út um stjórnkerfið og samfélagið.
Krafa um aukið lýðræði og aukin áhrif
almennings í stjórnun á eftir að hafa mikil
áhrif á lagasetningu hér á landi, þar á
meðal lög er varða heilbrigðisþjónustu og
skipulag hennar. Undanfarin ár og jafnvel
áratug hefur tilhneiging verið í þá átt
að einfalda lagasetningu, setja eingöngu
svokölluð rammalög, og gefa síðan þeim
ráðherra sem situr hverju sinni vald
til að kveða nánar á um skipulag og
þjónustu í reglugerðum. Þannig hefur
mikið vald verið fært frá lýðræðislega
kjörnum fulltrúum á Alþingi til ráðherra
sem eingöngu er valinn af samherjum í
þingflokki.
Forstöðumenn ríkisstofnana, ekki síst
heilbrigðisstofnana, hafa fengið aukin
völd undanfarin ár. Lengi vel voru
starfandi stjórnir í heilbrigðisstofnunum.
Í þeim stjórnum áttu heimamenn
meirihluta fulltrúa sem skipaðir voru af
viðkomandi sveitastjórnum. Starfsmenn
áttu sinn fulltrúa og heilbrigðisráðherra
skipaði síðan formann án tilnefningar.
Þessar stjórnir heilbrigðisstofnana voru
aflagðar árið 2003 og forstjórum færð
öll völd. Nokkrum árum áður hafði
reyndar ákvörðunarvaldið verið tekið af
stjórnunum en þær höfðu engu að síður
aðkomu að ákvörðunum er stofnanirnar
varðaði með umræðum og aðhaldi.
Niðurfelling stjórna heilsugæslustöðva og
sjúkrahúsa (annarra en stjórnarnefndar
Landspítalans) var tengd breytingum á
skiptingu stofnkostnaðar milli ríkisins og
sveitarfélaganna. Í umræðunni á sínum
tíma var reyndar einnig látið að því
liggja að stjórnir einstakra stofnana
þvældust nánast fyrir nauðsynlegum
úrbótum og breytingum, kerfið væri allt
of þunglamalegt. Lýðræðið og aðkoma
heimamanna að ákvörðunum var þannig
í raun talið til trafala.
Heilbrigðisstofnanir víða um land eru
oft fjölmennustu vinnustaðirnir, ekki síst
hvað varðar hin svokölluðu hefðbundnu
kvennastörf. Samfélagslegt vald forstjóra
heilbrigðisstofnana er því mikið. Breytingar
á skipulagi, á samsetningu mannaflans,
á viðskiptum heilbrigðisstofnunarinnar
við fyrirtæki í sveitarfélaginu og svo
framvegis, allt hefur þetta bein áhrif í
viðkomandi sveitarfélagi. Þá er eðlilegt
að spurt sé hvort réttlætanlegt sé að einn
maður, einn forstjóri heilbrigðisstofnunar,
hafi svo mikil völd yfir lífi annarra og
búsetuskilyrðum.
Nú hafa nokkrir samflokksmenn heil­
brigðis ráðherra lagt fram tillögu til
þings ályktunar um beina þátttöku
sveitarfélaga og starfsmanna heilbrigðis­
stofnana í skipulagningu og stjórnun
heilbrigðisþjónustu í heimabyggð. Lagt
er til að Alþingi feli heilbrigðisráðherra
„að undirbúa og leggja fyrir næsta þing
frumvarp til laga sem tryggi beina þátttöku
fulltrúa sveitarfélaga og starfsmanna
heilbrigðisstofnana í skipulagningu og
stjórnun heilbrigðisþjónustu á þjónustu­
svæði viðkomandi heilbrigðis stofnunar.
Markmiðið með frumvarpinu verði að auka
íbúa­ og atvinnulýðræði og að sjónarmið
og óskir heimamanna og starfsmanna
heilbrigðisstofnana ráði meiru en nú er
þegar heilbrigðisþjónusta er skipulögð og
þjónustu forgangsraðað“. Þessi tillaga er
liður í að efla lýðræði, að auka möguleika
heimamanna til að hafa áhrif á þróun
nærþjónustunnar í heilbrigðiskerfinu.
Tillögunni ber að fagna, ekki hvað síst
á tímum niðurskurðar og sameininga
stofnana.
Þó aðstæður í samfélaginu hafi oft gefið
tilefni til meiri bjartsýni en nú er þó
full ástæða til að binda vonir við að
umrótið og vilji almennings til þátttöku í
samfélagslegum ákvörðunum leiði okkur
fram á við til bjartari tíma. Hækkandi sól
og bjartar sumarnætur ættu líka að auka
okkur bjartsýni og þor.
TÍMI UMRÓTS OG BREYTINGA
Formannspistill
Elsa B. Friðfinnsdóttir.Hressari
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
N
A
T
4
42
35
1
1.
20
08
Meiri kraftur,
meiri vellíðan
Cheerios er trefjaríkt,
sykurlítið morgunkorn,
unnið úr heilum höfrum, hlaðið orku og upp-
byggjandi hollustu fyrir fólk á öllum aldri. Í hverri
skeið eru lífsnauðsynleg næringarefni, 14 fjörefni
og steinefni, og við vitum að þeir, sem borða
góðan mat, fá aukinn kraft og þeim líður betur.
Gott fyrir meltinguna,
gott fyrir hjartað

Cheerios inniheldur mikið af
hafratrefjum sem bæta meltingu
með því að drekka í sig vatn og bólgna út á leið
sinni í gegnum meltingarveginn. Í hafratrefjum
er einnig efnið beta-glúkon sem er talið geta
dregið úr blóðfitu (kólesteróli). Þess vegna er
Cheerios talið gott fyrir hjartað.